پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- یک استاد دانشگاه
با اشاره به این که چراغ خطر سقوط اقتصاد جهانی روشن شده است سقوط قیمت نفت را
ترفندی برای جلوگیری از بروز این بحران تفسیر کرد و در مورد اقتصاد ایران گفت حباب
ملک و سود سپرده تا ۳ سال آینده می ترکد.
محمد حسین ادیب از جمله اساتید دانشگاهی است که شناخت
دقیقی از اقتصاد و سیستم بانکی ایران دارد. وی با بررسی وضعیت اقتصاد جهانی، معتقد
است که استراتژی آمریکا چهار ستون اصلی دارد مهار چین ،تقابل با تهدید روسیه
،تقابل با کره شمالی و وداع با خاورمیانه .
وی همچنین
با بررسی وضعیت اقتصاد اروپا، آن را غیر رقابتی ترین اقتصاد جهان معرفی می کند و
معتقد است که اروپا چاره ای جز رقابتی تر شدن ندارد ولی در عین حال از مقاومت این
کشورها خبر می دهد.
او کاهش
قیمت نفت را چنین تبیین می کند که غرب با نیمه رایگان خریدن مواد خام در تلاش برای
ممانعت از سقوط اقتصاد جهانی است.
دیگر
نظرات ادیب را در خصوص وضعیت اقتصاد جهان، علل کاهش قیمت نفت و آثار آن بر اقتصاد
ایران و نیز چگونگی انطباق اقتصاد ایران با نفت ارزان قیمت و چگونگی ترکیدن حباب
قیمتی تا سه سال آینده و آثار آن بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری آتی در
ادامه بخوانید.
• استراتژی
آمریکا انتقال مرکز ثقل سیاست خارجی این کشور از خاورمیانه به شرق آسیا است
• مقصد
نهایی آمریکا، مهار چین است
تسنیم:
آیا جهت گیری جهان تغییر کرده است ؟
ادیب: کیسینجر
وزیر خارجه سابق آمریکا در آخرین تحلیل خود می نویسد اختلاف بین روسیه و آمریکا در
چهارچوب شکل گیری جهان چند قطبی به جای جهان تک قطبی باید درک و تفسیر شود. در
جهان چند قطبی که به تدریج در حال رویت می شود مستفاد از تحلیل کیسینجر، روسیه
تهدید اصلی علیه غرب تعریف می شود. از سوی دیگر استراتژی آمریکا انتقال مرکز ثقل
سیاست خارجی این کشور از خاورمیانه به شرق آسیا است. پال کروگمن برنده جایزه نوبل
در رشته اقتصاد و نظریه پرداز اقتصاد آمریکا می نویسد مقصد نهایی آمریکا، مهار چین
است. از وجه دیگر در استراتژی امنیتی آمریکا آمده تقابل با کره شمالی اجتناب
ناپذیر است. فقط سخن بر سر زمان آن است لذا استراتژی آمریکا چهار ستون اصلی دارد
مهار چین ،تقابل با تهدید روسیه ،تقابل با کره شمالی و وداع با خاورمیانه و
این با راهبرد آمریکا در دهه قبل که خاورمیانه را منبع تهدید علیه آمریکا معرفی می
کرد متفاوت است.
• چراغ خطر
سقوط اقتصاد جهانی روشن شده است
• مشکل
غرب کمبود تقاضا است
تسنیم:
با این توضیحات آیا جهت حرکت اقتصاد جهانی نیز تغییر کرده است؟
ادیب: کامرون
چندی قبل اعلام کرد چراغ خطر سقوط اقتصاد جهانی روشن شده است. مشکل غرب کمبود
تقاضا است. استیگلیتز برنده جایزه نوبل در رشته اقتصاد می نویسد: اگر مشکل
ضعف تقاضا در جهان حل نشود بحران کنونی حل نمی شود ، اما نسبت بدهی به تولید
ناخالص ملی در غرب از 80 درصد در سال 1980 به 400 درصد افزایش یافته
است. دو عامل تغذیه کننده تقاضاست درآمد فعلی و درآمد آتی یا وام، اما در
غرب درآمد آتی یا وام به 400 درصد تولید ناخالص ملی رسیده که به معنای آن
است که دیگر امکان استقراض وجود ندارد. لذا تقاضا فقط از طریق درآمد فعلی قابل
تحریک است اما غرب طی 45 سال گذشته تنها با استقراض، تقاضا را تحریک کرده است.
تنها راه حلی که صندوق بین المللی پول برای حل مشکل نشان می دهد اندونزیایی
کردن اقتصاد است . در سال 1988 اندونزی در همین نقطه بود. بدهی از بضاعت اقتصاد
عبور کرده بود و با توصیه صندوق بین المللی پول بدهی بانکهای بزرگ
جهانی پرداخت شد و در یک پروسه پیچیده بدهی بقیه با اعلام ورشکستگی همه بانکهای
خصوصی پرداخت نشد و بخشیده شد.
راه
حلی که صندوق بین المللی پول به اظهار استیگلیز برنده جایزه نوبل در رشته اقتصاد و
معاون قبلی صندوق ارائه می کند در خصوص کشورهایی که با انباشت بدهی غیر قابل
پرداخت مواجه اند پرداخت بدهی بانکهای بزرگ جهانی و عدم پرداخت بدهی دیگران است.
در یونان نیز در یک مورد همین گونه عمل شد. بدهی یونان به بخش خصوصی اروپا که بالغ
بر 100 میلیارد دلار بود 80 درصد آن بخشیده شد، اینکه کامرون اعلام می کند چراغ
سقوط اقتصاد جهانی روشن شده در یک وجه می تواند ورود جهان به فاز 5 ساله ای باشد
که بدهی های در عمل غیر قابل پرداخت بخشیده شود. جهان 69 هزار میلیارد دلار بدهی
خارجی دارد که عمده آن غیر قابل پرداخت است.
من
به مدیر عامل یکی از بانکهای بزرگ اروپائی گفتم اروپا 14 هزار میلیارد دلار بدهی
را چگونه می خواهد پرداخت کند که در جواب گفت چه کسی می خواهد پرداخت کند!
• غرب با
نیمه رایگان خریدن مواد خام در تلاش برای ممانعت از سقوط اقتصاد جهانی است
تسنیم:
در چنین فضایی سقوط نفت چگونه قابل توجیه است؟
ادیب: سقوط
قیمت مواد خام و از جمله نفت باعث شد تا از فشار به اقتصاد 11 کشور بزرگ
وارد کننده نفت کاسته شود. 11 کشور 69 درصد نفت جهان را وارد می کنند که 64 درصد
بدهی خارجی جهان را دارند. در عمل طی 20 سال گذشته این 11 کشور با استقراض از خارج
اقدام به خرید نفت کرده اند ،قیمت نفت بستگی به توان استقراض 11 کشور فوق دارد.
فروش نفت در دنیا مثل مالکی است که اجاره خانه را ماهانه دریافت نمی کند اما برای
اجاره خانه معوقه ، نرخ بهره محاسبه می کند. با افزایش نرخ بهره در آمریکا که باعث
افزایش نرخ بهره در جهان می شود مستاجر باید بابت اجاره خانه معوقه 20 سال گذشته
نیز نرخ بهره بیشتر پرداخت کند لذا اگر قیمت نفت سقوط نکند و نرخ بهره افزایش
یابد، اقتصاد 11 کشور بزرگ وارد کننده نفت سقوط می کند. راه حل حداقلی کردن قیمت
نفت است تا 11 کشوری که 64 درصد نفت جهان را وارد می کنند بتوانند از عهده بهره
نفت هایی که در گذشته خریداری کرده اند.
برآیند
اکنون که چراغ خطر سقوط اقتصاد جهانی روشن شده ، یکی از راه حل ها سقوط قیمت نفت و
دیگر مواد خام است تا غرب با نیمه رایگان خریدن مواد خام بتواند مانع سقوط اقتصاد
جهانی شود.
• غیر
رقابتی ترین اقتصاد جهان، اروپاست
• چراغ
خطر برای اقتصاد اروپا روشن شده است
تسنیم:
بر اساس تحلیل شما کشورهای بدهکار نمی توانند تقاضا ایجاد کنند چه عامل
دیگری مانع رشد تقاضا است؟
ادیب: مشکل
بعدی، جهانی شدن رقابت است. بخش غیر رقابتی اقتصاد جهانی، نمی تواند تقاضا
ایجاد کند ،غیر رقابتی ترین اقتصاد جهان، اروپاست . اروپا نمی تواند با جهان رقابت
کند و در ده سال گذشته با استقراض خارجی مثل یونان ادامه حیات داده است. برای بخش غیر
رقابتی اقتصاد جهانی، تنها راه حل کاهش هزینه است تا تولید در این مناطق رقابتی
شود، اما کاهش هزینه مستلزم کاهش مالیات ، کاهش سطح رفاه قشر متوسط با کاهش
تامین اجتماعی و رشد چشمگیر بهره وری در قشر متوسط است که با مقاومت اجتماعی مواجه
می شود. بحران در این دسته از کشور ها با یونان آغاز شد اما در پرتغال ، ایتالیا ،
اسپانیا ، فرانسه و... ادامه خواهد یافت. راه حل دیگری وجود ندارد این کشورها به
اصطلاح «تا خرخره قرض کرده اند» و هیچ کس حاضر به دادن وام جدید به آنها نیست.
باید با کاهش تامین اجتماعی هزینه کاهش یابد .در اروپا 24 درصد قیمت اتومبیل هزینه
تامین اجتماعی است با این سطح از رفاه اجتماعی، اروپا نمی تواند اتومبیل به جهان
صادرکند. اروپاییان بیش از درآمدشان خرج می کنند و این با وام قابل ادامه دادن
نیست . چراغ خطر
برای
اقتصاد اروپا روشن شده است اروپا باید رقابتی تر شود و انتخاب دومی وجود ندارد.
اما مردم این را بر نمی تابند . اروپا در دهه گذشته با وام
بیش
از درآمدش خرج کرده و حالا علاوه بر اینکه باید به اندازه درآمدش خرج کند باید وام
های قبلی را نیز پرداخت کند و افکار عمومی به شدت مقاومت می کند.
• کشورهای
نفت خیز که پیش از سقوط قیمت نفت گران اداره می شدند اکنون باید مثل بقیه دنیا
اداره شوند
• برخی
کشورهای نفت خیز تا سه سال و برخی تا 6 ماه در مقابل سقوط قیمت نفت مقاومت می کنند
ولی در نهایت باید خود را با نفت ارزان منطبق کنند
تسنیم:
چه عامل دیگری باعث کاهش تقاضا در اقتصاد جهانی شده است؟
ادیب: کاهش
70 درصدی قیمت نفت ،تقاضا را در کشورهای نفت خیز کاهش داده است .کشورهای
نفت خیز گران اداره می شوند و هزینه گران اداره شدن را با قیمت بالای نفت پرداخت
می کردند و اکنون با سقوط قیمت نفت باید مثل بقیه دنیا اداره شوند. البته تا 3 سال
کشورهای نفت خیز با پتانسیل های از قبل می توانند ساختار های گران را حفظ کنند یا
به عبارت دیگر ساختار ها در مقابل سقوط قیمت نفت تا سه سال مقاومت می کنند . البته
در برخی بخش ها مقاومت حداکثر 6 ماه است اما در بعضی بخش ها مقاومت طولانی است. در
مورد ایران باید بگویم با سقوط قیمت نفت آن بخش از تقاضا که با درآمد نفت شارژ می
شد طی شش ماه خود را با نفت ارزان منطبق می کند و تقاضا در آن بخش کاهش می
یابد. اما تولید کنندگان مسکن که با سرمایه گذاری نیمه تمام سر و کار دارند،
بعضا تنها راه حل اتمام پروژه است که در مواردی تا سه سال نیز اتمام ، فروش
و تسویه بدهی به طول می انجامد. بخش های سرمایه ای و به خصوص پروژه های ناتمام
سرمایه ای برای خروج از بخش به سه سال زمان احتیاج دارند لذا انطباق با سقوط قیمت
نفت تا سه سال آثار خود را نشان می دهد. بانکها نیز برای انطباق با شرایط جدید به
سه سال زمان نیاز دارند.
بانکها
سپرده 5 ساله دارند و اگر به خاطر شرایط جدید سود سپرده کاهش یابد بانکها به
5 سال زمان نیاز دارند تا خود را با شرایط جدید منطبق کنند این تنها شامل
سپرده نیست و در بخش تسهیلات و سایر خدمات بانکی مثل اوراق مشارکت، نیز تعهدات
میان مدت مانع انطباق سریع بانکها با شرایط جدید است. لذا دو بخش سرمایه ای و بانکی، در
انطباق با شرایط جدید به زمان احتیاج دارند و در مجموع آثار سقوط قیمت نفت به حسب
بخش از یک روز تا سه سال بعد ظاهر می شود.
• برای
شکستن انتظارات تورمی به زمان بیشتری نیاز است
• علت
بالابودن انتظارات تورمی بالابودن تورم در گذشته است
• در
پایان سه سال حباب قیمتی در سه بخش می ترکد
تسنیم:
بحث اخیرتان را شفاف تر توضیح دهید.
ادیب:در
سه بخش انطباق اقتصاد با نفت ارزان طی پروسه سه ساله و گام به گام و
تدریجی خواهد بود در بخش قیمت املاک مسکونی و اجاره املاک مسکونی ، قیمت املاک
تجاری و اجاره املاک تجاری و سود سپرده.
اقتصاد
با نفت 110 دلاری منطبق است در چهار بخش قیمت و اجاره املاک مسکونی و
تجاری قیمت بالاست و باید قیمتها سقوط کند اما به سبب بالا بدون
انتظارات تورمی بازار مقاومت می کند. برای شکستن انتظارات تورمی به
زمان بیشتری نیاز است . علت بالابودن انتظارات تورمی بالابودن تورم در گذشته است.
از سال 1381 لغایت 90 ایران دومین کشور دارای بالاترین تورم در جهان و در سال 91
اولین کشور دارای بالاترین تورم در جهان بود تا کنون 15 ماه از سقوط قیمت نفت
گذشته است،پایین ماندن قیمت نفت برای مدت سه سال و به تدریج و هر چه به
پایان دوران سه ساله نزدیک می شویم روند نزولی قیمت در چهار بخش فوق شتاب می گیرد.
بازار نسبت به سقوط قیمت نفت ابتدا با کاهش معاملات واکنش نشان می دهد. در مرحله
بعد کاهش معامله به کاهش قیمت می انجامد. در پایان سه سال حباب قیمتی در هر چهار
بخش می ترکد .
تعریف
حباب بسیار مشخص است هر کالا و خدماتی که بین ارزش سرمایه درگیر با سود، تناسب
نباشد ارزش سرمایه درگیر، مثل قیمت مسکن و اجاره انقدر کاهش می یابد تا سود
در تناسب با سرمایه درگیر باشد .
• اکنون
بانکها برای غرق شدن با هم رقابت می کنند
• رقابت
منفی بانکها به زودی با ورشکسته شدن موسسات مالی و بانکهای کوچک پایان می یابد
• احتمالا
فقط 6 بانک بزرگ باقی می مانند و بقیه ورشکست می شوند
• در
سناریوی فوق العاده بدبینانه، احتمالا روحانی مجدداً انتخاب نشود
تسنیم:
در مورد سپرده بانکی چطور؟
ادیب: در
باب سود سپرده اکنون بانکها برای غرق شدن با هم رقابت می کنند، سودی که به سپرده
پرداخت می شود غیر واقعی است و بانکها نمی توانند این سود را به نرخ تسهیلات اضافه
کرده و از وام گیرنده دریافت کنند بانکها واسطه بین سپرده گذار و وام گیرنده اند.
این رقابت منفی به زودی با ورشکسته شدن موسسات مالی و بانکهای کوچک پایان می یابد.
فقط بانکهای بزرگ باقی می مانند احتمالا فقط 6 بانک بزرگ باقی می مانند و بقیه
ورشکست می شوند.
البته
اکنون در ایران دو قضیه مخلوط شده که بر هم اثر متقابل دارند و اثر یکدیگر را
تشدید می کنند سقوط قیمت نفت و نرخ بهره حداکثر ی که ناشی از سود سپرده حداکثر ی
است ریزش قیمتی را در آینده تشدید می کند .
در
سناریو بدبینانه جمع تجمعی سقوط قیمت نفت و نرخ بهره بالا که به اظهار وزیر اقتصاد
هیچ فعال اقتصادی قادر به پرداخت آن نیست ممکن است باعث شود تا سقوط قیمتی زود تر
از سه سال رخ دهد. در سناریو فوق العاده بدبینانه، این اتفاق ممکن است قبل از
انتخابات ریاست جمهوری رخ دهد که منجر به عدم انتخاب مجدد روحانی می شود.
• منتقدین
دولت از نقطه ضعف دولت در دوران نفت ارزان و عدم مانور آن استفاده نکنند
تسنیم:
توصیه نهایی شما؟
ادیب: نفت
گران حس قدرت را به دولت بازگرداند. در دوره نفت گران مردم احساس می کردند
دولت در حوزه اقتصاد ، قدرت مانور دارد . با نفت ارزان مردم احساس می کنند دولت در
هیچ حوزه ای قدرت مانور ندارد و قادر به حل هیچ معضل اقتصادی نیست و در هیچ حوزه
ای در حیطه اقتصاد قدرت مانور ندارد ،این احساس تلخی است که در روحیه عمومی در حال
رشد است. منتقدین دولت از این نقطه ضعف نباید استفاده کنند.
منبع :
خبرگزاری تسنیم