اقتصاد ایران پتانسیل بالا دارد، ولی آیا درک می شود؟

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- هیچ جشن خیابانی وجود نداشت. زمانی که تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران در ۱۶ ژانویه لغو شد، این عمق بدبینی ایرانی ها بود که غالب بود. "سریع برای فرم های مهاجرت آماده شوید"، برخی افراد در رسانه های اجتماعی به صورت مزاح آن را مطرح کردند، و این ایده را که گردشگران به طور ناگهانی وارد ایران خواهند شد به تمسخر و ریشخند گرفتند.

حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز قادر نبود تا از این لحظه لذت ببرد. چند روز بعد، شورای نگهبان، نهادی شامل فقها و حقوقدانان، اکثر نامزدهای اصلاح طلب را از شرکت در رقابت های انتخابات مجلس محروم کرد، انتخاباتی که قرار است ماه آینده برگزار شود. ۱۸ ژانویه نیز آمریکا تحریم های جدیدی را علیه افراد و شرکت هایی وضع کرد که در برنامه موشکی ایران نقش داشتند.

با این وجود، هفته های آینده- و واکنش اقتصاد به لغو تحریم ها- در تعیین جهتی که ایران طی سال های آینده در پیش خواهد داشت، مهم خواهد بود. ماه آینده، کشور به نمایندگان مجلس خبرگان نیز رای خواهند داد کمیته ای که رهبر آینده ایران را انتخاب می کند، کسی که بالاتر از مقام رئیس جمهور است. روحانی که خود نیز باید سال آینده مجددا انتخاب شود، برای حفظ تندروها مجبور خواهد بود تا آنها را برای یک اقتصاد آزادتر کمتر دولتی برونگراتر متقاعد نماید.

برای انجام این کار وی باید امیدوار باشد که اقتصاد ایران به عنوان هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان بار دیگر به کاروان اقتصاد جهانی بازگردد. با این حال غلبه بر اثرات منفی انزوای طولانی مدت کار ساده ای نخواهد بود. رامین ربیعی که مدیر یک شرکت سرمایه گذاری ایرانی است در این باره گفت: سال ها طول می کشد تا تحریم ها برداشته شود و لغو آنها یک روند خواهد بود.

بانک های خارجی که برخی با جریمه های مربوط به همکاری تجاری با ایران روبرو هستند، در مورد تناقضات مربوط به فهرست تحریم های رسمی منتشر شده، توسط کشورهای مختلف شکایت دارند و ممکن است دوباره به خاطر نقض برخی تحریم ها که هنوز به قوت خود باقی است، تحت پیگرد قانونی قرار گیرند.

فوری ترین سود ایران آزاد شدن دارایی های خارجی به ارزش ۳۲ میلیارد دلار خواهد بود. مقام های آمریکایی این رقم را ۵۵ میلیارد دلار اعلام کرده و سایرین آمارهای بیشتری را ارائه کرده اند. ایران قصد دارد بخشی از این پول را در بخش راه آهن، فرودگاه و هواپیما هزینه کند. ایران در آستانه قرارداد با ایرباس برای خرید ۱۱۴ فروند هواپیمای جدید قرار دارد و اعلام کرده است که به ۴۰۰ هواپیما نیاز دارد. مقام های ایرانی می گویند، بخش زیادی از این پول می تواند به سرو سامان دادن به بانک های کشور کمک کند، که در آستامه ورشکستگی قرار دارند، که در دولت احمدی نژاد تا آستانه ورشکستگی پیش رفتند. بیش از یک پنجم وام های بانکی غیر عملیاتی بوده و برخی بانک ها به خاطر دستوراتی که به آنها داده شده بیش از حد اعتبارات موجود وام داده اند. برخی منتقدان بر این باورند که این پول برای تامین مالی تروریسم استفاده خواهد شد.

دیگر پیروزی سریع برای ایران بازگشت به سیستم شبکه بانکی و پرداخت جهانی مثل سوئیفت خواهد بود. این مساله موجب کاهش هزینه واردات خواهد شد، در سال های اخیر تجار ایرانی به اعتبار اسنادی دسترسی نداشتند. در نتیجه، مجبور بودند تا برای واردات هزینه بالاتری را بپردازند. لغو این محدودیت ها می تواند یک درصد به رشد سالیانه اقتصاد ایران بیفزاید. صنعت نیز طی ماه های آینده از این مساله منتفع خواهد شد.

در بلند مدت، ایران قادر خواهد بود تا سرمایه گذاری خارجی بیشتری را جذب کند، که در سال های اخیر با کاهش روبرو شده است. از جمله جاذبه های ایران، جمعیت جوان و تحصیلکرده و عمدتا شهرنشین ۸۰ میلیون نفری است. هیات های اروپایی زیادی طی ۱۸ ماه گذشته به ایران آمده اند ولی هنوز نیاز دارند تا نسبت به ثبات سیاسی ایران و فضای دوستانه کسب و کار متقاعد شوند.

جذاب ترین صنایع مواد غذایی و نوشیدنی، دارو و سایر کالاهای مصرفی است. بسیاری از ایرانی ها برندهای اروپایی را به کالاهای چینی ترجیح می دهند، کالاهای چینی که در دوران تحریم بازار ایران را قبضه کرده بودند.

رامین فرهی یک فروشنده در نزدیکی بازار بزرگ تهران می گوید: ما به فروش ماشین های لباس شویی با کیفیت بالای ایتالیایی علاقه داریم ولی مشتریان ما به جاهای دیگر برای خرید واردات چینی می روند.

هتل های خارجی زنجیره ای نیز قصد سرمایه گذاری دارند. بزرگترین جایزه برای سرمایه گذاران احتمالا خودروسازی خواهد بود. صنعت خودرو صدها هزار نفر را استخدام کرده ولی خروجی آن جنس بنجل است. برخی انتظار دارند که تولید تا پایان امسال به بیش از ۱.۶ میلیون دستگاه خودرو بازگردد تا به رکورد سال ۲۰۱۱ برسد. رنو و پژو که سابقه طولانی در ایران دارند، پیش از این بازگشته اند.

اولویت دولت احتمالا این خواهد بود تا تولید نفت را ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد و به ۱.۵ میلیون بشکه در روز برساند، که ۱۷ درصد تولید ناخالص داخلی و ۳۰ درصد درآمد دولت را در سال ۲۰۱۴ تشکیل داده است. ایران امیدوار است تا تولید نفت را به ۳ تا ۴ میلیون بشکه در روز یعنی سطح قبل از اعمال تحریم ها بازگرداند. ولی به علت افت قیمت جهانی، نفت نمی تواند منبع امیدوار کننده ای برای ایران باشد و تهران تلاش خواهد کرد تا سرمایه گذاری شرکت های نفتی بین المللی را جذب کند. اقتصاد ایران نسبت به سایر کشورهای بزرگ تولید کننده نفت منطقه متنوع تر است، از جمله عربستان سعودی، رقیب منطقه ای ایران. بر اساس تازه ترین برآوردها تولید ناخالص داخلی ایران علی رغم افت قیمت نفت می تواند ۵ تا ۸ درصد افزایش یابد.

جدا از لغو تحریم ها، تیم آقای روحانی این مساله را درک کرده است که باید به مشکلات زیادی که از دوران آقای احمدی نژاد به جای مانده است، رسیدگی کند. فساد شایع است. شفافیت بین المللی، یک نهاد نظارتی مستقر در برلین، ایران را از لحاظ شاخص فساد در رتبه ۱۳۶ قرار داده است. علاوه بر این، بانک جهانی، ایران را از نظر شاخص سهولت کسب و کار در رتبه ۱۱۸ قرار داده است. بازارهای سرمایه نیاز به توسعه دارد. شرکت ها به منابع مالی نیاز دارند. بیکاری و کم کاری شایع است و بهره وری نیروی کار بسیار پایین است. اکنون که تحریم ها در حال برداشته شدن است، نظام دیگر نمی تواند گناه مشکلات را به گردن خارجی ها بیندازد. با این حال اگر آقای روحانی نتواند پیشرفت سریعی را نشان دهد، احتمالا در صندوق های رای برای گناهان شخص قبلی خود مجازات خواهد شد.

منبع: اکونومیست