خطرات ژئوپلیتیک پیش روی اقتصاد جهانی

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- پایان سال فرصت خوبی است تا خطراتی را که پیش رو قرار دارد، مورد بررسی قرار گیرند. البته خطرات اقتصادی مهمی وجود دارد، شامل قیمت گذاری نادرست دارایی ها که به واسطه پایین نگه داشتن فوق العاده نرخ بهره طی ۱۰ سال گذشته ایجاد شده است، تغییرات تقاضا که به خاطر تغییرات ساختاری اقتصاد چین حاصل شده، و ادامه ضعف اقتصادهای اروپایی. ولی مهمترین ریسک های بلندمدت خطرات سیاسی هستند که از ۴ منبع مختلف ناشی می شود: روسیه، چین، خاورمیانه و فضای سایبری.

روسیه

گرچه اتحاد شوروی دیگر وجود ندارد، ولی روسیه همچنان یک قدرت هسته ای توانمند باقی مانده است، با توانایی استقرار نیرو در هر نقطه از جهان. روسیه به خاطر وابستگی به درآمدهای نفتی از نظر اقتصادی ضعیف است آن هم در شرایطی که قیمت جهانی نفت به شدت کاهش یافته است. ولادیمیر پوتین پیش از این به روس ها هشدار داده است که با ریاضت روبرو خواهند شد، چرا که دولت دیگر نمی تواند هزینه های رفاهی را که طی سال های اخیر پرداخت می کرده، تامین کند.

خطر ژئوپلیتیک از وابستگی روزافزون پوتین به اقدام نظامی در خارج از کشور در اوکراین و اکنون در سوریه ناشی می شود تا وی محبوبیت داخلی اش را حفظ کند و با استفاده از رسانه های داخلی که تقریبا همگی تحت کنترل کرملین هستند، به تمجید از اهمیت جهانی روسیه بپردازد.

روسیه همچنین از صادرات گاز به اروپای غربی و ترکیه به عنوان یک سلاح اقتصادی استفاده می کند، گرچه تصمیم اخیر ترکیه برای واردات گاز از اسرائیل نشانگر محدودیت این راهبرد روسیه است. در حالی که پوتین می خواهد به این چالش ها واکنش نشان دهد، روسیه همچنان یک منبع نااطمینانی قابل توجه برای جهان خواهد بود.

چین

چین هنوز یک کشور فقیر است، با درآمد سرانه که حدود یک چهارم آمریکا است. ولی به خاطر جمعیتش ۴ برابر بزرگتر است، کل تولید ناخالص داخلی چین معادل آمریکا است. کل تولید ناخالص داخلی چین است که به این کشور توانایی هزینه کردن روی قدرت نظامی را می دهد و موجب می شود تا از نظر راهبردی یک بازار صادراتی مهم برای سایر کشورها به شمار رود. با نگاه به آینده، چین حتی با رشد اقتصادی متوسط نیز در آینده تولید ناخالص داخلی اش سریعتر از آمریکا و اروپا رشد خواهد کرد.

چین در حال گسترش اهداف راهبردی است. چین به دفاع از ادعاهای ارضی خود در دریای جنوبی و شرقی چین می پردازد که با ادعاهای سایر کشورهای منطقه از جمله فیلیپین، ژاپن و ویتنام در تعارض است. به ویژه چین بر چیزی موسوم به "خط تیره ۹" که در سال ۱۹۴۷ توسط تایوان ایجاد شد، تکیه می کند، تا ادعاهای خود در دریای جنوبی چین را توجیه نماید. چین اقدام به ساخت جزایر مصنوعی در این مناطق کرده و بر حاکمیت ارضی خود در آب های منطقه تاکید دارد. آمریکا به شدت از سیاست های چین در منطقه انتقاد کرده و بر این باور است که هدف اصلی چین از این اقدامات، تلاش برای دور نگه داشتن نیروی دریایی آمریکا از سرزمین چین و در نتیجه از سواحل کشورهای متحد آمریکا در منطقه است.

چین در حال گسترش نفوذ ژئوپلیتیک خود از طریق طرح هایی مثل بانک سرمایه گذاری زیرساختی آسیا، برنامه های کمک در آفریقا، و راهبرد "یک کمربند یک جاده" است که قصد دارد راه های ارتباطی دریایی و زمینی را از طریق اقیانوس هند و آسیای مرکزی احداث کند و این مسیر را به اروپا گسترش دهد. رهبری سیاسی کنونی چین خواستار یک رابطه مسالمت آمیز و همکاری با آمریکا و سایر کشورهای غربی است. ولی با نگاه به آینده، چالش آمریکا و متحدانش جلوگیری از این مساله خواهد بود که نسل های آینده رهبران سیاسی چین از اتخاذ سیاست هایی که غرب را تهدید کند.

خاورمیانه

در خاورمیانه، بخش زیادی از تمرکز جهان روی تهدید ناشی از داعش علیه جمعیت غیرنظامی در هر جایی بوده است، که شامل اروپا و آمریکا نیز می شود. ولی مساله مهمتر در منطقه نزاع بین مسلمانان شیعه و سنی است. در بسیاری از موارد و در اکثر مناطق، شیعه مورد تبعیض واقع شده و خشونت مرگباری را از سوی سنی ها مشاهده کرده است.

عربستان سعودی و سایر متحدانش در منطقه، ایران را یک دشمن راهبردی برای خود می دانند. عربستان سعودی به طور خاص از این مساله ترس دارد که ایران سعی می کند کنترل اماکن مقدس اسلامی در مکه و مدینه را در اختیار بگیرد. درگیری بین ایران و عربستان در واقع یک جنگ بر سر منابع غنی نفت خواهد بود.

فضای سایبری

آخرین منبع خطر فضای مجاز است. فضای مجازی ممکن است به زودی بر سایر خطرات سایه اندازد، چرا که مرزها و ارتش ها نمی توانند آن را محدود کنند. تهدیدات شامل عدم دسترسی به بانک ها و سایر موسسات خواهد بود، دسترسی بدون مجوز به حساب های شخصی بانک ها، شرکت های بیمه، و نهادهای دولتی. و همین طور جاسوسی صنعتی.

بی شک سرقت گسترده فناوری از شرکت های آمریکایی منجر به توافق اخیر بین چین و آمریکا شد به این شکل که هیچ یک از دولت ها در سرقت فناوری به نفع شرکت های کشور خود، همکاری نکنند.

مسائل مهمی وجود دارد، ولی جدی بودن آن به اندازه تهدیدی که بدافزارها زیر ساخت ها را به خطر می اندازند، نیست، به خصوص نیروگاه های برق، سامانه های ترافیک هوایی، خطوط نفت، شبکه عرضه آب و پلتفرم های مالی. موارد اخیر استفاده از بدافزارها مربوط به چین، روسیه و کره شمالی بوده است.

سلاح های سایبری نسبتا ارزان هستند و به طور گسترده ای در دسترس هستند و قادر به رسیدن به هر نقطه ای در جهان هستند. آنها سلاح های آینده برای حمله یا تهدید دشمن هستند و ما هنوز برای جلوگیری از این حملات توانایی کافی را نداریم و نمی توانیم منابع اصلی این حملات را شناسایی کنیم.

این ۴ منبع خطر می توانند به طور غیرمعمول چالش های ژئوپلیتیکی را به وجود بیاورند. با برجسته کردن آنها، نباید سایر مسائل را بی اهمیت جلوه داد، مسایلی چون سیاست های پولی آمریکا، قیمت های پایین کالاها، بحران بدهی ها که احتمالا در سال پیش رو تاثیر زیادی بر اقتصاد جهانی خواهند داشت.

نویسنده: مارتین فلدستین استاده اقتصاد دانشگاه هاروارد.

منبع: مرکز بلفر