پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- در چند روز گذشته خبر قطع کامل تحریم‌های بانکی ایران از
سوی رئیس بانک مرکزی مطرح شد که نگاه‌ها را به خود معطوف کرد. باید دید که لغو این
تحریم‌ها موجب گشایش اعتبار، سوئیفت و بازگشت همه نقل و انتقالات ارزی برای فعالان
اقتصادی به حالت عادی و حتی بهتر از شرایط قبل از اعمال تحریم‌ها خواهد شد یا خیر؟
دولتمردان در دو سال گذشته گشایش در حوزه اقتصادی را به حل
مسائل بین‌المللی و برداشته شدن تحریم‌ها گره زده‌اند. آنها همچنان عنوان می‌کنند
با اجرای کامل برجام اقتصاد ایران رونق می‌گیرد. عباس هشی، اقتصاددان عضو هیات
علمی دانشگاه در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: «با لغو تحریم‌های بانکی شاهد حرکت
رو به جلو اقتصاد متوقف شده کشور خواهیم بود.»
با
توجه به اینکه خبر‌هایی مبنی بر لغو تحریم‌های بانکی مطرح شده است، این موضوع را
چطور ارزیابی می‌کنید؟
از
سال‌های گذشته تا امروز کلیدی‌ترین مساله درباره تحریم ها، موضوع نظام بانکی، نقل
و انتقال بورس و سوئیفت بوده که ایران با این طرح‌ها خو گرفته و با آنها بزرگ شده
است. از سال 1358 که ماجرای گروگانگیری سفرای آمریکایی پیش آمد تا امروز ایران در
تحریم آمریکا قرار گرفت. در آن سال‌ها اروپایی‌ها با سیاست‌های آمریکا همسو نبودند
و ایران تا حدودی توانست مشکلات را حل کند. تحریم‌ها زمانی شدت گرفت و اثر خود را
بر اقتصاد گذاشت که نقل و انتقال پول که ابزار معامله و داد و ستد است مورد حمله
آمریکا قرار گرفت. در واقع یکی از مهم‌ترین مشکلات در اقتصاد ایران مساله تحریم‌های
بانکی است. با لغو تحریم‌های بانکی شاهد حرکت رو به جلو اقتصاد متوقف شده کشور
خواهیم بود اما با لغو این تحریم‌ها مشکلات معیشتی شهروندان ایرانی ناگهان دگرگون
نمی‌شود. به دلیل اینکه اقتصاد کشور با میراث حمایت شده دولتی با هزاران مشکل و صد‌ها
زائده معیشتی و اجتماعی به دولت جدید واگذار شده است. رفع این تحریم‌ها موجب می‌شود
که دولت به فکر اصلاحات ساختاری در نظام اقتصادی بیفتد. این بدان معنا نیست که
دولت به دنبال وضع قوانین جدید باشد بلکه اصلاح قوانین موجود حکومتی که برای تبدیل
اقتصاد دولتی به اقتصاد مردمی و کارآمد در دستور کار خود قرار دهد که متاسفانه
دولت‌های قبلی اقدامات لازم را انجام ندادند و مجلس هم به آن بی‌توجه بوده است.
کاهش فعالیت‌های دولت و تصدی گری دولتی در برنامه اول توسعه در سال 1368
در
احکام بودجه بود و در سال‌های آینده هم به همین روند ادامه داشته است.
با
توجه به اینکه با لغو این تحریم‌ها امکان حضور سرمایه‌گذاران خارجی افزایش یافته
است و در تنش‌های اخیر بین ایران و عربستان شائبه‌هایی مبنی بر عدم احساس امنیت
برای سرمایه گذاران به وجود آمده است، به نظر شما باز هم احتمال حضور سرمایه
گذاران خارجی بالا است؟
بیشترین
حضور سرمایه گذاران خارجی در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود. به عنوان مثال
ساخت بسیاری از سد‌ها مربوط به آن دوره زمانی بوده است. سرمایه گذار خارجی برای سرمایه‌گذاری
در ایران به امنیت اقتصادی نیاز دارند. در حال حاضر امنیت اقتصادی در کشور برای
سرمایه گذار خارجی مشاهده نمی‌شود. هیچ سرمایه‌گذاری بدون اینکه از برگشت پول خود
اطمینان داشته باشد اقدام به معامله نمی‌کند؛ به عبارتی دیگر اساس کار فروشندگان
کالا و خدمات، حصول اطمینان به برگشت پولشان است. دولت برای حضور این سرمایه
گذاران باید فضا را ایجاد کند در حالی که هنوز وعده‌های اقتصادی دولت تحقق پیدا
نکرده و در شرایطی که موانع ایجاد شده در راه کسب‌وکار وجود دارد موانع زیادی بر
سر راه است. بیشتر این موانع مربوط به دولت قبل می‌شود و دولت یازدهم درصدد آن است
که این موانع را برطرف کند. یکی از این موانع تصدی گری دولت است که باید از سر راه
برداشته شود. متاسفانه بیش از 90 درصد اقتصاد ایران مربوط به بخش دولتی بوده و سهم
بخش‌های نیمه دولتی بیشتر شده است. سرمایه گذار خارجی به دنبال سود خود است و پول
خود را به بنگاهی می‌سپارد که سود بیشتری دریافت کند. اکثر کشور‌های جهان ایران را
به عنوان یک بازار مصرفی می‌بینند و این مسائل فقط مربوط به ایران نمی‌شود و
درباره همه کشور‌ها صادق است. حضور سرمایه داران خارجی در ایران به سیاست‌های دولت
بستگی دارد که دولت بتواند به درستی برنامه ریزی و نظارت کند و هدایت آن را بر
عهده گیرد که منافع ملی در کنار منافع صاحبان سرمایه رعایت شود.
با
تغییری که قطع تحریم‌های بانکی در سوئیفت‌ها به وجود می‌آورد احتمال باز پس گیری
پول‌های بلوکه شده ایران چقدر است؟ آیا ایران می‌تواند تمام پول‌های خود را دریافت
کند؟
با
تحریم‌های بانکی که به وجود آمده بود بسیاری از شهروندان ایرانی مقیم خارج دچار
مشکل شده بودند و از دولت توقع حل این مشکل را داشتند. لغو این تحریم‌ها می‌تواند
بسیاری از مشکلات را برای همه شهروندان ایران در داخل و خارج از کشور برطرف کند.
بخش قابل توجهی از پول‌های بلوکه شده، وجوهی بوده که از اوایل سال 1358 و با
پیروزی انقلاب به آمریکا سوئیفت شده است. با بیانیه الجزایر مقرر شد که تکلیف این
پول‌ها مشخص شود و به ایران بازگردد. متاسفانه این موضوع محقق نشد و باز هم
ایران نتوانست پول‌های خود را پس بگیرد. به دلیل تحریم‌های چند سال گذشته بخشی از
پول‌های صادرات نفتی ایران در چین و روسیه بلوکه شده است و پولی که در اختیار این
کشور‌ها قرار دارد، سپرده بانکی اطلاق می‌شود و سود آن را به ایران می‌پردازند. به
اعتبار این پول‌هایی که در اختیار این کشور‌ها است، کشور چین به ایران با 12 درصد
سود فاینانس می‌دهد. این شرایط به نفع اقتصاد ایران نبوده و ایران هم به اجبار
شرایط بد را تحمل کرده است. در بازپسگیری پول‌ها هم مدیریت دولت تاثیر زیادی دارد.
در نخستین قدم این پول‌های بلوکه‌شده به ایران بازمی‌گردد و نکته مهم این است که
دولت چگونه آنها را مدیریت می‌کند. امروز بسیاری از صنایع کشور مانند نفت و وزارت
راه نیاز به بازسازی دارند و دولت این پول‌های بلوکه شده که مبلغ بالایی هم هستند
را باید صرف صنایع نیازمند کشور کند. دولت باید با مدیریت صحیح این پول‌ها را صرف
پروژه‌هایی کند که درآمد آتی برای کشور به همراه دارد.
صادرات
کشور به علت این تحریم‌ها با مشکلاتی از جمله واسطه گری رو به رو بود. به نظر شما
با لغو تحریم‌های بانکی شاهد بهبود وضعیت صادرات هستیم؟
با
لغو تحریم‌های بانکی معاملات خارجی کشور در شرایط عادی قرار می‌گیرد و بسیاری از
مشکلات انتقال و حمل و نقل بر طرف می‌شود. به عنوان مثال وقتی کالایی با قیمت یک
دلار مد نظر است با دخالت واسطه‌ها این عدد به چند برابر تبدیل می‌شود. برخی
مدیران وارد‌کننده هم بر این بی‌نظمی‌ها و فساد ناشی از واسطه گری می‌افزایند، به
این صورت که با خرید‌های خارجی که انجام می‌دهند، به اندازه‌ای هم به سود خود می‌افزایند
که گاهی مسئولان این مساله را مشاهده می‌کنند. بسیاری از این ویژه خواران مبالغ
بسیار هنگفتی را به جیب می‌زنند که این پول‌ها می‌توانست در بودجه کشور صرف شود و
از آن طرف بسیاری از مشکلات موجود را حل کند.
حجت صالحی