چرا دست و پای دولت در آزادسازی اقتصاد بسته است؟

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- اظهارات اخیر برخی اقتصاددانان معتقد به اقتصاد آزاد در خصوص مشی دولت یازدهم در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری‌ها طی ماه های اخیر به سمتی رفته که آنها غالبا انگشت انتقاد خود را به سمت دخالت دولت در قیمت گذاری برخی کالاها نشانه رفته اند و معتقدند تیم اقتصادی دولت به رغم بهره بردن از اقتصاددانانی معتقد به اقتصاد متکی به بازار هنوز نتوانسته‌اند دست از رفتارهای تعزیراتی بردارند.

سعید لیلاز در گفت و گو با اقتصاد نیوز گفت: ا کارشناسان و اقتصاددانان سوالی جدی دارند که چرا سازمان‌هایی نظیر سازمان حمایت، شورای رقابت و سازمان تعزیرات هنوز در قیمت گذاری ها دخالت کرده و فعالیتی جدی در عرصه نظارت بر قیمت گذاری ها دارند.
او افزود: برای آنان بسیار جای سوال است که چرا معاون اول رئیس جمهور که از امیدهای دولت برای هدایت اقتصاد به سمت آزادسازی است به شمار می‌رود در اویل امسال بخشنامه ای را صادر می کند که از آن بوی سرکوب قیمت ها به مشام می رسد؟
این کارشناس اقتصاد سیاسی تصریح کرد: تمام اینها سوالاتی است که پیش روی کارشناسان و اقتصاددانان دولت قرار گرفته اما با توجه به اینکه دولت کنونی را خیر الموجودین و ناجی اقتصاد و سیاست کشور می دانند، سعی می کند قدری نرم تر و محترمانه تر انتقادهای خود را وارد کنند و دولت را متجه اشتباهاتش در عرصه سیاستگذاری های اقتصادی کنند.
او افزود: بنده معتقدم به رغم تمام انتقاداتی که به روند سیاستگذاری های اقتصادی دولت وارد است در برخی موارد محافظه کارانه قدم برداشته اما چون روند به سمت کاهش دخالت ها بازارها بوده و دولتمردان سعی کرده اند که در عرصه کسب و کار بهبودهایی را حاصل کنند، می توان نمره قبولی به عملکرد اقتصادی دولت حتی در حوزه قیمت گذاری داد.
لیلاز گفت: افرادی که با ساختار اقتصاد ایران و فرآیند تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها در آن آشنا هستند به خوبی می دانند که دولت نمی تواند یک شبه تن به آزادسازی قیمت ها دهد و نهادهای دست و پا گیری که برای این منظور به وجود آمده‌اند را منحل کند. به هر حال واقعیت جامعه ایران را نیز باید در نظر گرفت که نظارت دولت بر قیمت بازار و کنترل قیمت ها پشتوانه مردمی دارد و مردم برای دولتی که اجازه ندهد کالاها یک ریال هم گران شود دست می زنند و هورا می کشند.
این کارشناس اقتصاد سیاسی افزود: برخی توقع دارند تکنوکرات‌های حاضر در دولت بر اساس اصول تئوریک و متون دانشگاهی برای کشور به برنامه ریزی و سیاستگذاری بپردازند در حالیکه بهتر است این واقعیت را در نظر گرفت که افراد در موضع قدرت افکارشان با بیرون از قدرت متفاوت است. مولفه‌های مهمی وجود دارد که دولتمردان به خاطر آن مجبورند در اصول فکری خود تا حدی انعطاف به خرج دهند تا بتوانند سیاستگذاری های مهم را در فضای کنونی اقتصاد ایران پله به پله انجام دهند.
او گفت: برخی معتقدند که دولت یازدهم که سودای آزادسازی اقتصاد را در سر دارد هنوز تکلیف خود را با قیمت‌گذاری روشن نکرده است. شاید این عبارت صحیح تر باشد که بگوییم دولت هنوز قیمت گذاری می کند. برای اقتصاد ایران مهم این است که دولت در جهت قیمت گذاری و آزادسازی اقتصاد چه روندی را در پیش گرفته و بیان مصداق هایی از اینکه در فلان کالا دخالت کرده زیاد مهم نیست.
لیلاز تصریح کرد: از این رو روندی که اقتصاد در پیش گرفته مهم تر از رفتار بخشی است و آنچه که ما از بیرون گود می‌بینیم نشان می‌دهد که تیم اقتصادی دولت به سمتی در حال حرکت است که درجه آزادسازی فعالیت های اقتصادی بیشتر شود و روندها به گونه ای باشد که به سمت اقتصاد آزاد و رقابتی حرکت کنیم.
او گفت: اینکه دولت در تعیین قیمت زولبیا و بامیه ماه رمضان یا آجیل شب یلدا دخالت می‌کند مهم نیست، بلکه مهم آن است که این دست از دخالت‌ها در مجموع روندکاهنده‌ای داشته یاخیر. آنچه که ما می‌بینیم و کارشناسان تحلیل می‌کنند حاکی از کاهش میزان دخالت دولت در بازارهاست. حالا ممکن است در این میان درجه دخالتش در برخی از بازارها و کالاها بیشتر شده باشد اما در مجموع میزان این دخالت ها کاهنده بوده است.
لیلاز افزود: در این میان دولت با گروهی از مخالفان خود روبروست که از هرگونه افزایش قیمت انتقاد کرده و از طریق رسانه‌هایشان به کوبیدن دولت و زیر سوال بردن سیاست‌های اقتصادی آن دامن می زنند. نمونه آن حرکت به سمت واقعی سازی بلیت هواپیما و قطار است که داد اهالی جام جم را درآورده و جالب است در حالیکه تنها 4 درصد جمعیت ایران از هواپیما استفاده می‌کنند برنامه‌ها و گزارش‌های مختلفی درباره این اقدام صحیح دولت ساخته می‌شود که گویی قوت لا یموت مردم افزایش قیمت پیدا کرده است.
او گفت: به نظر من اقدامات دولت در خصوص آزادسازی بازارها و فعالیت‌های اقتصادی نمره قابل قبولی گرفته و اگرچه تیم اقتصادی دولت در این خصوص حرکتی لاکپشت‌وار و محافظه کارانه‌ای را در پیش گرفته اما در کلیات موفق عمل کرده است.
لیلاز تصریح کرد: حتی اگر در حوزه‌هایی که دولت های گذشته دخالتی در قیمت‌گذاری نکرده‌اند و این دولت در چنین حوزه‌هایی وارد شده نمی‌توان گفت نگاه این دولت به مساله قیمت گذاری تغییر و روند رقابتی سازی در بازار را خدشه دار کرده چون همانطور که ذکر شد در کل، حرکت دولت به سمت آزادسازی قیمت‌ها و بهبود فضای کسب و کار بوده است.
او گفت: اما اگر در ادامه با توجه به اینکه انتخابات مجلس در راه است و سال آینده نیز آخرین سال فعالیت این دولت خواهد بود، رویکردی پوپولیستی به خود بگیرد و اجازه ندهد جراحی های اساسی در اقتصاد ایران رخ دهد، آنگاه باید نگران شد و گفت که تیم اقتصادی دولت از مسیر خود منحرف شده و تن به عوامگرایی داده است.
لیلاز افزود: ما در اقتصاد آزاد با پدیده شکست بازار مواجه هستیم که این پدیده الزاما در اقتصاد آزاد رخ نمی دهد و ممکن است در سایر نظام های اقتصادی به وقوع بپیوندد. در چنین شرایطی دولت باید وارد شود در اقتصاد دخالت کند و بتواند اقتصاد را به مسیر اصلی خود بازگردانده و نجات دهد که این موضوع را هم فریدمن و هم آدام اسمیت به عنوان پدران اقتصاد آزاد به تایید رسانده اند و مجاز دانسته اند.
این کارشناس اقتصاد سیاسی گفت: نکته بسیار مهمی که رفتار اقتصادی یک دولت را شکل می‌دهد اوضاع اقتصادی کشور است. همه می دانیم که آقای روحانی کشور را به چه وضعیتی از دولت قبل تحویل گرفت. وقتی منتقدان در دولت قبل به شکست سیاستگذاری‌ها انتقاد می کردند، رئیس دولت نهم و دهم پشت تلوزیون ظاهر می شد و می گفت مگر گذشتگاه به من گلستان تحویل داده‌اند؟! حال باید پرسید که آیا رئیس دولت قبل کشور را به گلستان تبدیل کرد یا یک جنگل سوخته؟ آمارها نشان می‌دهند که عملکرد اقتصادی دولت قبل آتشی بر جنگ اقتصاد ایران افروخت که دود آن به چشم مردم رفت و این دولت ابتدا در نقش یک آتش نشان ظاهر شد و شروع به خاموش کردن این آتش کرد.
او گفت: حال با توجه به اقداماتی که در عرصه سیاستگذاری ها می توان گفت که آتش این جنگل به تازگی خاموش شده و دولت با جنگلی سوخته روبروست که باید آن را دوباره احیا کند. از این رو دولت در برخی موارد مجبور است که سیاست‌هایی را در پیش گیرد که از آن به رفتارهای پوپولیستی بیرون زند چون مردم هشت سال درگیر این پدیده بوده اند و به راحتی نمی توان از آن خلاص شد. به قول شیخ عجل «سعدی به روزگاران مهری نشته بر دل/ بیرون نمی توان کرد، الا به روزگاران»
لیلاز تصریح کرد: از سویی دیگر هم اینک قیمت نفت به عنوان مهم ترین شاهرگ حیات اقتصادی کشور به یک سوم دولت قبل کاهش یافته که این موضوع سبب شده تا اعضای کابینه درباره مسائل اقتصادی با محدودیت‌هایی روبرو شوند. اگر مثلا بگوییم که اوضاع اقتصادی کشور سه برابر نسبت به دولت قبل بحرانی تر شده، پس دولت هم حق داشته میزان دخالت خود در بازارها را به سه بابر افزایش دهد اما این کار را نکرده از این رو بیراه نیست که بگوییم حجم دخالت‌های خود را به یک سوم کاهش داده است.
او گفت: با توجه به تمام مصائبی که وجود دارد به نظرم دولت در بخش اقتصاد و حرکت به سمت اصلاح ساختار اقتصادی و از همه مهم‌تر عوض کردن اذهان نسبت به اقتصاد موفق عمل کرده و با به کارگیری قوی ترین تیم اقتصادی دولت‌های پس از انقلاب توانسته بر مسائل و مشکلات اقتصادی کشور فائق آید.

منبع: اقتصاد ایرانی