پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)- دولت یازدهم پوپولیست است یا خیر؟ این
پرسش مدتی است ذهن برخی از کارشناسان و نخبگان سیاسی و اجتماعی کشور را درگیر خود
کرده است. آنها با در نظر گرفتن برخی اقدامات دولت در عرصه های اجتماعی و اقتصادی
انگ پوپولیستی را به دولت آقای روحانی می زنند و معتقدند که پوپولیسم دولت او در
مواردی حتی گوی سبقت را از دولت قبل ربوده است. به اعتقاد آنان اقداماتی نظیر
ادامه قانون هدفمندی به شیوه دولت قبل و پرداخت یارانه نقدی، ارائه سبد کالا و
جلوگیری از افزایش قیمت حامل های انرژی به ویژه بنزین در سال جدید و همچنین سفر
های استانی و به استادیوم کشاندن مردم رفتارهایی پوپولیستی است که همواره دولت های
گذشته داشته اند و این دولت هم دنباله رو آنهاست.
این دسته از کارشناسان همچنین بر این
باورند اگر دولت یازدهم که با شعار عقلانیت وارد میدان شده بخواهد به رفتارهای
پوپولیستی خود ادامه دهد با انجام توافق و رفع تحریم های هسته ای، منابع ارزی قابل
توجهی به دست می آورد و این خطر وجود دارد که به مانند دولت های قبل عقلانیت را به
بوته فراموشی بسپارد و با توجه به انتخاباتی که در پیش است بر موج احساسات سوار
شده و دلارهای نفتی را خرج برنامه های پوپولیستی کند.
این یک روی سکه است و تا حدودی می
توان گفت که نگرانی کارشناسان تا حدودی می تواند منطقی باشد اما این نگرانی تا چه
اندازه جدی است؟ آیا درجه پوپولیسم در این دولت به حدی رسیده که زنگ های هشدار به
صدا درآورده است؟
در پاسخ می توان گفت که دولت یازدهم
نسبت به دولت گذشته رفتارهای پوپولیستی بسیار کمتری را از خود نشان داده و در این
میان شخص رئیس جمهور عملکرد قابل قبولی داشته و به مانند رئیس دولت قبل دست به
اقدامات عوام گرایانه نزده است. این رویکرد حتی در میان دولتمردان هم دیده می شود.
به غیر از رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور که برخی مواقع سعی می کند با جهت
گیری ها و سخنانش، نظر عوام را به خود جلب کند، سایر اعضای دولت چنین رفتاری از
خود نشان نداده اند.
به عنوان مثال وزیر خارجه می توانست
با توجه به مذاکرات هسته ای در طول موج پوپولیسم حرکت کرده و با تبلیغات اغراق
آمیز در این عرصه، نظر افکار عمومی را به سمت خود جلب کند. او قادر بود به مانند
دولتمردان قبل اقدامات خود را در بوق و کرنا کرده و در انظار عمومی ظاهر شود و
مانور دهد که ما به خاطر حقوق ملت فلان و بهمان کردیم و در مذاکرات ایستادگی های
آنچنانی به خرج دادیم. اما دیدیم که چنین رفتاری از او و سایر اعضای تیم مذاکره
کننده هسته ای صورت نگرفت و آنها بدون آنکه بر موج افکار عمومی سوار شوند به کار
خود ادامه می دهند.
می توان گفت که دولت روحانی نسبت به
دولت احمدی نژاد بوی بسیار کمتری از پوپولیسم به خود گرفته است. اما سوال اینجاست
که آیا نسبت به دولت اصلاحات و کارگزارن هم نمره قابل قبولی می گیرد یا خیر؟ در
مقایسه ای سر انگشتی می توان این دولت را نسبت به دولت قبل پوپولیست خطاب نکرد و
نسبت به دولت اصلاحات پوپولیست دانست. دولت اصلاحات روی موج پوپولیسم حرکت نکرد و
سعی داشت با توسعه سیاسی و ایجاد جامعه مدنی کشور را به سمت پیشرفت هدایت کند. دولت
روحانی از نظر شدت پوپولیسم بین دو دولت سازندگی و اصلاحات قرار دارد و در واقع از
میان چهار دولت گذشته، دولت اصلاحات کمترین درجه پوپولیستی را داشته است.
دولت یازدهم از این لحاظ در رتبه دوم
و دولت سازندگی رتبه سوم را به خود اختصاص می دهد. دولت محمود احمدی نژاد در این
لیست با فاصله زیادی در رتبه چهارم قرار دارد چرا که این دولت آگاهانه و عمدی روی
موج پوپولیسم حرکت می کرد و پوپولیسم برای او یک استراتژی بود.
جنس پوپولیسم در دولت روحانی بیشتر
شفاهی بوده است. رئیس جمهور شاید در کلام گفته های پوپولیستی داشته اما در عمل
چنین موضوعی را به منه ظهور نرسانده و از اجرای نمایش های پوپولیستی به دور بوده
است. این در حالیکه است که دولت قبل هم در کلام و هم در عمل پوپولیستی تمام عیار
بود. بسیاری از مردم ما سخنرانی ایشان در آذرماه سال 89 که فاز نخست هدفندی یارانه
ها رسما کلید خورد را به یاد دارند که از رقم یارانه به عنوان پول ویژه ای یاد کرد
و از مردم خواست در خرج کردن آن دقت داشته باشند!
پوپولیسم در ایران در دولت های نهم و
دهم به اوج خود رسید که در این میان درآمدهای هنگفت نفتی نیز بی تاثیر نبود. در
این دوره شعارهایی مانند «نوکر مردم» رونق یافت و در عرصه بین الملل نیز سیاست
خارجی ما به سمتی هدایت شد تا با کشورهای پوپولیست نظیر ونزوئلا رابطه خوبی برقرار
کرده و روسای آن را برای چند بار به ایران دعوت کند.
اما در دولت کنونی رفتارهای پوپولیستی
جز در مواردی انگشت شمار وسعت نیافته و همواره عقلانیت بر احساسات غلبه داشته است.
در ماه های ابتدایی دولت یازدهم طرح سبد کالا مطرح شد تا از این طرق برخی خانوارها
که به دلیل سطح درآمدشان قادر به خرید مواد غذایی گوشتی و پروتئینی نداشتند، کمک
های لازم ارائه شده و در ادامه به جایگزین مناسبی برای یارانه نقدی تبدیل شود. این
طرح در اجرا توفیقی به دست نیاورد و دولت را از چاله یارانه نقدی به چاه سبد کالا
انداخت.
همچنین تصمیم دولت برای ثابت نگه
داشتن قیمت حامل های انرژی به ویژه بنزین در سال 94 اقدامی عجیب و غافلگیر کننده
بود که دلیلی برای این کار به لحاظ اقتصادی نمی توان یافت. کشور ما به رغم تمام
مسائل و مشکلاتی که دارد از نیروی انسانی هوشمند و تحصیلکرده ای برخوردار است که
اگر دولت با آنها وارد گفت و گو شود می تواند یار دوازدهمی در اصطلاح فوتبال
دوستان به خود بگیرد و این قشر را در راستای برنامه های اساسی خود برای ترمیم
اقتصاد کشور به کار گیرد.
ویژگی دولت ها در ایران این است که
آنها همواره دغدغه افکار عمومی را داشته اند به همین سبب بسیاری از تصمیم های
اساسی و مهم را یا نگرفته اند یا به تعویق انداخته اند. طبیعتا پوپولیسم و ترس از
پوپولیست ها بود که اجازه نداد دولت در هدفمندی یارانه ها رفتاری درست را انجام
داده و یکبار برای همیشه تکلیف خود را با یارانه نقدی روش کند. اگر پوپولیست ها در
کمین ننشسته بودند، دولت به هیچ وجه زیر بار پرداخت یارانه نقدی نمی رفت و با شرح
عوارض آن بر اقتصاد کشور مردم را راغب می کرد تا اختیار سالانه 42 هزار میلیارد
تومان را بر عهده دولت بگذارند تا صرف توسعه آموزش و درمان مناطق کمتر برخوردار
شود.
مردم باید متوجه باشند پولی که بایت
یارانه نقدی دریافت می کنند حدود 35 درصد بیشتر از بودجه عمرانی و معادل بودجه
آموزش و پرورش است بنابراین کسانی که دل شان برای توسعه این مملکت می تپد قعطعا می
پذیرند که دریافت یارانه نقدی چه آسیب هایی را به اقتصاد و توسعه کشور وارد کرده و
نسل بعد را متوجه چه آسیب هایی کرده است.
البته در برخی سیاست های اساسی
اقتصادی دولت از پوپولیسم عبور کرد و با در نظر گرفتن عقلانیت منافع بلند مدت را
فدای کف زدن های کوتاه مدت نکرد. از این رو سیاست کنترل تورم را در پیش گرفت که
امروز برکات آن در عرصه اقتصاد مشاهده می شود. اگر بنا بود دولت یازدهم در عمل بیش
از اندازه و به مانند دولت قبل پوپولیست باشد هرگز کنترل تورم اتفاق نمی افتاد و
این شاخص مهم اقتصادی از حدود 40 درصد به زیر 15 درصد نمی رسید. سیاست های کاهش
تورم مبتنی بر رفتارهای عقلانی بود چرا که نسخه های پوپولیستی قادر نبود که دولت
را در کاهش شدید تورم یاری کند.
منبع:
اقتصادنیوز