سفر هیئت‌های اقتصادی به ایران؛ خوب یا بد؟

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- سیل حضور هیئت‌های سیاسی و اقتصادی کشورهای مختلف به ویژه غربی‌ها در ایران پیش از نهایی شدن تکلیف توافق هسته‌ای، آن هم با توجه به ابهامات احتمالی درباره اجرای آن، این سوال را پیش می آورد آیا اصولاً این استقبال در این شرایط خوب است یا بد؟

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در نشست استراتژیک ماه گذشته، این دیدارها را خوب توصیف کرده و آن را به نوعی ضمانتی برای اجرای برنامه جامع اقدام یا همان برجام می داند که 23 تیرماه میان ایران و شش قدرت جهانی در وین نهایی شد. وی در جلسه راهبردی روابط خارجی گفت: ضمن آن که از این تحولات ذوق‌زده نیستیم، اما این روابط ضمانت توافق است.

او همچنین اعتقاد دارد آمد و شدها در این سطح، شرایط را به سمتی خواهد برد که عدم اجرای برجام را برای غرب دشوار خواهد کرد.
با این حال این سوال مطرح می شود که در صورت عدم تصویب برجام در کنگره آمریکا یا در صورت کارشکنی رژیم صهیونیستی یا آمریکا به نحوی که این توافق بعد از مرحله اجرا با نقض عهد از طرف مقابل مواجه شود یا حتی در صورت طرح اتهامات تازه‌ خارج از برجام علیه ایران در همه حوزه‌هایی که غرب ممکن است مطرح کند به نحوی که ادامه روند اجرای برجام را مختل کند، تکلیف چه خواهد بود و ضمانت اجرا چیست؟
سوال این است آیا در مراودات کشورها و منافع ملی آنها تعارف وجود دارد که بخواهند بخاطر چندین سفری که به ایران انجام می دهند در تعارف با ایران مانده و معاهده‌ای را اجرا کنند که ممکن است اکنون به نفع منافع ملی آنها باشد اما شاید بعداً نباشد. آیا در دهه گذشته همین آمد و شدها انجام نشد اما با تصویب شدن قطعنامه‌های تحریم علیه تهران، همه آنهایی که به تهران آمده بودند و قراردادهای سودآوری هم با ایران داشتند، و حتی برخی از همسایگان ما از منافع مادی خود چشم پوشی کرده و از ایران روی برگردان شدند؟ 
نکته در این است که نباید دل به رفت‌وآمدها از سوی کشورهایی بست که بیشترشان گوش به حرف آمریکا هستند و اگر ارباب نخواهد آب هم نمی خورند. نباید توافق جامع و مهمی که مدت‌ها برای تدوین آن و توافق بر سر آن زحمت کشیده شده و اقدامات دیپلماتیک منحصر به فردی برای نیل به آن صورت گرفته، به اصطلاح بند این باشد که آمد و رفت دیپلمات‌ها یا هیئت‌های اقتصادی ضامن اجرای آن باشد.
ساز و کار پیش بینی شده در این توافق می بایست به گونه‌ای باشد که ضامن اجرا باشد. البته باید در عین حال عنوان کرد به نظر می رسد با توجه به ماهیت این توافق که برنامه جامع اقدام است، این ضمانت اجرایی پیش بینی شده چرا که اگر در هر مرحله طرفی از طرفین کم کاری یا نقض عهد کند، اجرای آن می تواند متوقف شود. نکته منفی در این میان این است که ضمانت گام به گام می تواند باب بهانه جویی را باز گذاشته و طرف مقابل می تواند به بهانه واهی بدعهدی ایران از ادامه طرح گام به گام برنامه اقدام دست بکشد. در این جا است که ضمانت اجرا به کار می آید.
نکته دیگر در این میان این است که آن قدر که برای توقف اجرای این توافق یا به عبارتی مکانیزم بازگشت (مکانیزم ماشه) پیش بینی شده برای دشوار کردن نقض عهد پیش بینی نشده بطوری که وزیر امور خارجه ایران امیدوار است همین رفت و آمدهای دیپلماتیک که ادامه خود آنها به تلنگری بند است بتواند بخشی از سازوکار برای دشوار کردن نقض عهد باشد.
با این حال باید توجه داشت که تحلیلگران اعتقاد دارند با وجود این سفرهای پشت سر هم هیئت‌های خارجی، سرمایه گذاری در ایران وسیع نخواهد بود. چرا که به گفته ریچارد نفیو، یکی از اعضای سابق دولت اوباما بسیاری از آنها نگران بازگشت تحریم‌ها و مکانیزم ماشه هستند.
خطر دیگری که در این میان می تواند برای ایران ایجاد شود این خواهد بود که این سفرها به خودی خود فضای مثبتی در کوتاه مدت در جامعه ایجاد می کند و این فضا به افزایش توقعات در کشور درمورد گشوده شدن سریع امور اقتصادی در کشور ختم خواهد شد و اگر به هر دلیل اتفاقی در این راستا  در کشور پیش نیاید، میزان نارضایتی را افزایش خواهد داد.
با توجه به این واقعیت که مشکل اقتصادی کشور صرفا به تحریم‌ها ارتباطی ندارد و عوامل دیگری از جمله مدیریت اقتصادی در آن دخیل هستند، احتمال می رود توقع نابجا بوجود آمده ناشی از این سفرهای گروه‌های خارجی، انتقاد افکار عمومی را به همراه داشته باشد. توقعی که پیشتر درباره گشایش در بازار خودرو پیش آمد و عدم تحقق آن یکی از دلایل ایجاد کمپین اعتراضی به قیمت و کیفیت خودروهای داخلی است.

منبع: تسنیم