پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- اکنون بیش از پیش آشکار شده است که کالای نفت یک کالای
چرخه‌ای است؛ در حال حاضر ما در دوره مازاد عرضه قرار داریم. بنا به گزارش‌های
اخیر آژانس بین‌المللی انرژی، مازاد تولید بر مصرف نفت طی نیمه دوم سال جاری، بالغ‌بر
سه میلیون بشکه در روز بوده، که باعث سقوط قیمت‌های جهانی نفت شده است. اکنون
پرسشی که تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران با آن مواجه‌اند، این
است که بازه زمانی افزایش عرضه چه‌مدت طول خواهد کشید؟
البته
باید در نظر داشت که شرایط «عادی» در بازار نفت ممکن در هر زمانی به‌دنبال تصمیمات
سیاسی، دگرگون شود.در واقع، سعودی‌های به‌جای این‌که حریصانه درپی حداکثرسازی سهم
خود از بازار و تحمیل خسارات مالی هنگفت به دیگران باشند، می‌توانستند در راستای
برقراری مجدد تعادل در بازار، تولید خود را کاهش دهند، چراکه چنین اقدامی می‌توانست
در جهت برقراری ثبات در منطقه و حتی در قلمرو پادشاهی خود آن‌ها، مفیدتر باشد.
البته هنوز هم فرصت انجام چنین اقدامی وجود دارد و سعودی‌ها نیز از جانب دیگر
اعضای سازمان کشورهای تولیدکننده نفت(اوپک)، شدیداً تحت فشار قرار دارند. اما
مقامات سعودی همچنان با گستاخی‌ای سرسختانه بر این باورند که تغییر وضعیت موجود،
به این آسانی نخواهد بود. تحلیلی که در ادامه ارائه می‌شود، متکی بر این فرض است
که مقامات سعودی در آینده نیز همین سیاست فعلی خود را دنبال کنند.
محرک چرخه‌های
نفت چیست؟
چشم‌انداز
جانب عرضه، افزایش تولید طی حداقل دو سال آتی است. ایران به‌تدریج طی دوازده ماه
آتی، سطح تولید و صادرات خود را افزایش خواهد داد. به این ترتیب، عرضه جهانی نفت
400 تا 600 هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.علاوه‌بر این، اجرای پروژه‌های جدید و
افزایش بازیافت از میادین موجود نیز سبب افزایش تولید نفت خواهد شد. شرکت‌های
بریتیش پترولیوم و برخی از شرکت‌های آمریکایی ممکن است در حال‌حاضر، برای ورود به بازار
ایران مردد باشند، اما دیگر شرکت‌ها بیش از این منتظر نخواهند ماند. در واقع، با
لغو تحریم‌های غرب، ایران منافع معقولی در افزایش تولید و صادرات نفت خود خواهد
داشت. بنا به برآوردهای محتاطانه، قبل از پایان سال 2017، بالغ‌بر 1 میلیون بشکه
نفت در روز به خروجی نفت ایران افزوده خواهد شد.
البته
باید فرض کنیم که هرج‌ومرج در لیبی تداوم می‌یابد و در عراق نیز ادامه ناآرامی‌ها
و مسائل امنیتی مانع سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید نفت در اقلیم کردستانِ این
کشور می‌شود.
پرسش بعدی
که مطرح می‌شود این است که آیا قیمت‌های پایین نفت، تولیدکنندگان ایالات متحده و
دیگر کشورها وادار به کاهش تولید می‌کند یا خیر؟ شرایط تولید نفت شیل انعطاف‌پذیر
است و می‌توان سطح خروجی را تقریباً به آسانی کاهش داد. بنابراین، مسئله اصلی این
است که آیا تولید نفت شیل با در نظر گرفتن قیمت 40 یا 45 دلار به‌ازای هر بشکه،
مقرون‌‌به‌صرفه است یا نه؟در حال‌حاضر، نمی‌توان پاسخی قطعی برای پرسش مزبور ارائه
داد. اما آنچه مسلم است، پاسخ صنعت شیل به قیمت‌های پایین، تاکنون کاهش قابل‌توجه
هزینه‌ها بوده است. البته گزینه کاهش هزینه‌ها، واجد ظرفیت‌های نامحدود نیست و می‌توان
گفت که عرضه نفت نامتعارف ایالات متحده پیش از این به اوج خود رسیده و طی دو سال
آتی، احتمالاً حدود 20 درصد کاهش خواهد یافت. علاوه بر این، در دریای شمال و دیگر
مناطقی که هزینه‌ها تولید بالا است نیز بخشی از فعالیت‌ها متوقف خواهد شد. اما به‌طور
کلی، هزینه‌های عملیاتی کمتر از 40 دلار است و این به‌معنای آن است که سطح تولید
حفظ خواهد شد.
حال باید
به سراغ طرف تقاضای معادله برویم. آخرین پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی این
بود که طی نیمه دوم سال جاری و سال آتی، رشد سریع‌تر اقتصاد جهانی، کاهش مازاد
عرضه را در پی خواهد داشت. البته این پیش‌بینی، قبل از آشکار شدن بحران اقتصادی
چین ارائه شده است و به‌نظر می‌رسد که اکنون دیگر اعتبار چندانی نداشته باشد. چین
طی دهه گذشته، اغلب نه‌تنها در آسیا، بلکه در کشورهای غربی نظیر آلمان نیز موتور
رشد اقتصاد، بوده است. در بازار نفت، چین منبع اصلی رشد تقاضا بوده است و پیش‌بینی
شده بود که علی‌رغم ثبات یا کاهش میزان مصرف در ایالات متحده، اروپا و ژاپن، مصرف
چین افزایش یابد. اما اکنون تحلیل‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که رشد اقتصاد چین
روبه کندی نهاده است. برخلاف پیش‌بینی آژانس مبنی‌بر افزایش تقاضای 350 هزار بشکه‌ای
در روز چین برای سال جاری و سال 2016، اکنون به‌نظر می‌رسد که تقاضای نفت چین طی
سال جاری ثابت می‌ماند و در سال‌های 2016 و 2017 نیز افزایش چندانی نخواهد داشت.
به این
ترتیب، می‌توان گفت که در صورت عدم بروز تغییر سیاسی در قلب ریاض، مازاد عرضه بر
تقاضا، حداقل طی دو سال آتی یا بیشتر، ادامه خواهد یافت. حتی پس از برقراری تعادل
بین عرضه و تقاضا، بازار با حجم قابل‌توجهی از نفت ذخیره‌شده مواجه خواهد شد.
بنابراین،
چرخه نفت زمانی دور تازه‌ای را آغاز خواهد کرد یا به تعبیر دیگر دوره مازاد عرضه
زمانی به سر خواهد آمد که تأثیرگذاریِ تعلیقِ پروژه‌های جدید، آغاز شود. در واقع،
تاکنون اجرای پروژه‌های بسیاری متوقف شده است و پروژه‌های بسیار بیشتری نیز طی ماه‌های
آتی به چنین سرنوشتی دچار خواهد شد. البته، تأثیرگذاری این رویداد، تدریجی خواهد
بود. سطح تولید در میادین موجود، پس از عبور از سطح تولید پایدار [و کاهش نرخ
بازیافت نفت]، به‌تدریج کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، عملیاتی‌شدن پروژه‌های جدیدی
که قابلیت جبران کاهش تولید را دارند، چهار تا شش سال زمان می‌برد. به عبارت دیگر،
لغو یک پروژه در حال‌حاضر، حدود پنج سال دیگر بر تعادل فیزیکیِ عرضه و تقاضا تأثیر
خواهد گذاشت.
گرچه نمی‌توان
کاملاً دقیق بود، اما نهایتاً می‌توان گفت که چرخه نفت یا دوره فعلی مازاد عرضه،
حداقل پنج سال و احتمالاً بیش از آن، به‌طول خواهد انجامید.به نظر می‌رسد که قیمت
پایین نفت همچنان دوام‌دار خواهد بود و خوب و بد این خبر نیز به جایی بستگی دارد
که شما نشسته‌اید!
نویسنده:
نیک باتلر/منبع: فایننشال تایمز/ترجمه: گروه ترجمه پترونت