پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- اکنون که از یک طرف بخاطر توافق هسته ای فضای ورود سرمایه
گذاری ها و به ویژه خطوط اعتباری بانک های بین المللی در حال محیا شدن است و از
طرف دیگر به اعتقاد کارشناسان اقتصادی و کارشناسان تکنولوژیک (فعال در حوزه منابع
نامتعارف انرژی و منابع نامتعارف نفتی) بازار نفت وارد یک دوره رکود بلندمدت
شده است. به صورت کلی نکاتی در باب فرصت های موجود سرمایه گذاری ازیک طرف و زمینه
ها و ظرفیت هایی که باید تبدیل به فرصت گردند (با ایجاد تسهیلات و زیرساخت های
قانونی و... قابل عرضه در بازارهای بین المللی باشند) ارایه می گردد.
۱. سرمایه
گذاری و تأمین اعتبار بر روی سه حوزه اصلی قابل تفکیک است: الف) حوزه خدمات ب)حوزه
تولید/ صنعت (واقعی و نه مونتاژ) پ) حوزه زیرساخت ها، در این میان حوزه خدمات
فراتر از سایر حوزه ها مولد اشتغال بوده، دارای حاشیه سود و ارزش افزوده بالاتری
در سطح کل اقتصاد است (اقتصاد امروز دنیا بیشتر خدماتی است تا تولیدی)، موانع
فناورانه کمتری در مسیر توسعه این بخش وجود داشته و عموماً سریع تر از سایر حوزه
ها به درآمد (و نه لزوماً سودآوری) می رسد، اما در مقابل سرمایه گذاری در حوزه
تولید/صنعت و زیرساخت عامل اقتدار ملی و زمینه ساز ایجاد مزیت های رقابتی پایدارتر
است، بنابراین بایستی اولویت های ملی در این حوزه ها شفاف شود.
۲. برخی
خطوط اعتباری و یا سرمایه گذاری ها مستقیماً وارد ایران نمی شوند بلکه یا تبدیل به
ماشین آلات سنگین خارجی شده و سپس به ایران آورده می شوند و یا اینکه به عنوان
حقوق و دستمزد به مشاوران، مهندسان و کارکنان خارجی پروژه ها پرداخت و عملاً از
کشور خارج می شود و لذا عملاً اعتبار و نقدینگی وارد فضای کشور (به عنوان محرک بخش
واقعی اقتصاد) نمی گردد، و اثر خود را تنها هنگام به ثمر رسیدن طرح های برگ صنعتی
و خدماتی و افزایش درآمدهای صادراتی و ایجاد ارزش افزوده در کشور به جای می گذارد.
بنابراین جهت استفاده حداکثری از سرمایه گذاری ها و خطوط اعتباری بین المللی،
تمرکز بر وارد نمودن این منابع به صورت غیر تورمی (از طریق تزریق آن به ظرفیت های
خالی بخش واقعی اقتصاد کشور) و اطلاع رسانی، تسهیل و تشویق (نه تکلیف و اجبار)
سرمایه گذاران و اعتباردهندگان جهت تزریق منابع خود و دریافت کالا و خدمات از
تأمین کنندگان داخلی ضروری است.
۳. دعوت
بانکها، بیمه ها و شرکت های مالی بین المللی جهت ورود به بازار ایران علاوه بر
اینکه خود نوعی سرمایه گذاری خارجی در ایران است (عامل ایجاد اشتغال، ورود پول،
ارزش افزایی از طریق ارائه خدمات مالی جدید/رقابتی به مردم هستند)، زیرساختی است
برای ارائه هر چه بیشتر خطوط اعتباری (و خدمات بیمه ای-بانکی جایگزین پول/ اعتبار)
توسط این نهادهای مالی به شرکت های ایرانی و سرمایه گذاران در شرف ورود به ایران.
طبیعی است نهادهای مالی که در کشور مستقر بوده، تعامل مستمر و سازنده با حکومت و شرکت
های داخلی دارند، آشنایی بیشتری با شرایط ایران خواهند یافت و نسبت به نهادهای
مالی که هیچ ارتباط کاری مستقیمی با ایران ندارند، تمایل بیشتری جهت ارایه خدمات
اعتباری (در قالب وام و تسهیلات بانکی، ضمانتنامه و LC،
محصولات بیمه ای خاص و امثالهم) به این کشور و شرکت های فعال در آن خواهند داشت.
۴. توجه
به پیشنهادهای سازنده مجمع جهانی اقتصاد به ویژه در استفاده از مفهوم project
bundling (بسته بندی همزمان چند پروژه زیربنایی در قالب یک پروژه بزرگ) جهت
ایجاد صرفه جویی مقیاس و جلب پیمانکاران و کنسرسیوم های بین المللی جهت اجرای
پروژه های زیربنایی مختلف کشور. توسعه زیرساخت ها، خاصه در بخش زیرساخت های حمل
ونقل چندوجهی عاملی است جهت ایجاد مزیت های رقابتی جدید و پایدار برای کشور و به
ویژه مطرح شدن هرچه بیشتر ایران به عنوان هاب تولید و عرضه کالا به کشورهای منطقه.
۵. در
حوزه های زیرساختی که خصوصی سازی به سختی امکان پذیر بوده و در بهترین حالت
استفاده از مدل های مشارکت عمومی-خصوصی یا PPP فراهم است، لازم است در وهله اول زیرساخت
های حقوقی و قانونی جهت پیاده سازی انواع مدل های قراردادی جدید در این حوزه نظیر ROT,BOT
Annuity،BLT
فراهم شده، همچنین با توجه به اثر سرریز و منافع جانبی پروژه های زیرساختی، جهت
جلب مشارکت سرمایه گذاران خارجی تا حد امکان قسمتی از این منافع به آن ها واگذار
گردد، نظیر واگذاری مالکیت زمانی زمین های دولتی اطراف آزادراه ها، بندرگاه ها و
فرودگاه ها به مجریان این پروژه ها.
۶. ارایه
مشوق هایی به بخش خصوصی داخلی جهت فعال شدن در امر یافتن شرکای خارجی، توان دولت
در بازاریابی و مذاکره برای جلب سرمایه گذاران خارجی محدود است، بنابراین اگر مشوق
هایی به بخش خصوصی داخلی ارایه شود، که در آن برای شرکت های خصوصی داخلی (در صورت
جذب شرکای واقعی خارجی و جذب منابع و سرمایه آن ها به داخل کشور) معافیت های
مالیاتی، کمک هزینه های دولتی و... در نظر گرفته شود، عملاً انگیزه قوی برای بخش
خصوصی داخلی ایجاد می گردد تا نسبت به بازاریابی فرصت های سرمایه گذاری ایران در
سطح بین المللی اقدام کند.
۷. ازنظر
تعداد همسایگان و کشورهای دارای مرز مشترک، ایران جزو چند کشور برتر دنیاست، تبدیل
کشور به هاب تولید کالا و خدمات (به واسطه دارا بودن منابع زیرزمینی، نیروی کار
متخصص، بازار بالقوه بزرگ (به عنوان یکی از پرجمعیت ترین کشورهای منطقه)، امنیت
بالاتر نسبت به سایر همسایگان و دسترسی همزمان به بازارها و کشورهای مختلف) منطقه،
بایستی اولویت طراحی پیشنهاد ها برای جلب سرمایه گذاران خارجی (شرکت های چندملیتی)
به ویژه در مناطق مرزی جنوب شرقی و شمال غربی کشور باشد. همچنین افزایش وابستگی
اقتصادی کشورهای همسایه به ایران، افزایش صرفه اقتصادی توسعه طرح های زیرساختی
ترانزیت و حمل و نقل از دیگر مزایای این رویکرد است.
۸. مشارکت
های بین المللی، نظیر مشارکت بیمه های ایرانی در بازار بیمه اتکایی بین المللی،
حضور بانک های کشور در کنسرسیوم های بزرگ سرمایه گذاری/اعطای وام بین المللی، کسب
سهام شرکت های کشتیرانی داخلی در ازای عقد قراردادهای انحصاری و بلندمدت حمل کالا
و... نمونه هایی از سرمایه گذاری کشورها و شرکت های خارجی در ایران و بر روی بانک
ها و بیمه های ایرانی است که شاید غیرمتعارف جلوه کند، اما از لحاظ مفهومی عملاً
نوعی سرمایه گذاری خارجی است، به ویژه آنکه این نوع سرمایه گذاری ها (که در قالب
مشارکت داخلی-خارجی نمایان می شود) باعث افزایش سطح تعامل و گره خوردن هر چه بیشتر
اقتصاد ایران با جهان خارج، افزایش سرعت رفع تحریم ها و کاهش امکان بازگشت دوباره
آن ها حتی در آینده ای دور می شود. بنابراین لازم است در این حوزه دولت برای بانک
ها، بیمه ها و سایر شرکت هایی که شانس ورود به چنین مشارکت هایی را دارند کمک های
ویژه ای در نظر بگیرد.
۹. تعامل
ایران در طول چهار دهه اخیر با غرب ازیک طرف و چین و روسیه از طرف دیگر هرچند فرصت
هایی را از ایران گرفته است، اما از دل آن مزیت هایی قابل استخراج است، تحریم های
غرب علیه روسیه فرصتی است برای جلب سرمایه گذاری شرکت هایی که به دنبال بازار
روسیه بوده و در فکر دور زدن تحریم های ضد روسیه هستند، حضور در ایران و عرضه کالا
و خدمات خود از کانال ایران به کشور روسیه فرصتی ست برای جلب این گونه شرکت ها و
سرمایه گذاران غربی.
۱۰. اقتصاد
ایران در شرایطی است که قیمت سهام شرکت های فعال در بورس پایین تر از ارزش واقعی
آن است لذا جلب سرمایه گذاران خارجی به سمت بازار سهام و خرید سهام شرکت های فعال
در بورس اوراق بهادار به ثمن بخس باید آخرین کار در حوزه جلب سرمایه گذاران خارجی
باشد. در بازار بورس عرضه سهام شرکت های در شرف تأسیس (پذیره نویسی) و یا فروش
اوراق بدهی (صکوک، اوراق سلف محصولات بورس کالا و...) به شرکت های سرمایه گذاری
بین المللی بایستی در اولویت قرار گیرد.
در پایان
و به صورت مصداقی برخی فرصت های سرمایه گذاری خاص را که کمتر در سایر نوشتارها (در
کنار فرصت های سرمایه گذاری در بخش نفت، پتروشیمی، معدن و خودرو) مورد توجه قرار
گرفته است، عنوان می گردد:
۱.خشکسالی
یک تهدید برای کشور است که زمینه ها و فرصت های سرمایه گذاری بلندمدتی را
نیز در کشور پدید آورده است، که باید موردتوجه قرارگرفته و سعی در هدایت سرمایه
گذاران به این حوزه شود. واقعیت آن است که باوجود پیشرفت های صورت گرفته طی سال
های اخیر و تکنولوژی های در شرف ظهور عملاً هم اکنون، در برخی نقاط بیابانی
جهان و طی ده سال آینده در کل نقاط کم آب جهان، مشکل اصلی تصفیه آب نیست و نخواهد
بود، بلکه مشکل اصلی انتقال آب شرب و تصفیه شده است، بنابراین با یک دید میان مدت
و بلندمدت سرمایه گذاری بر روی تکنولوژی های تصفیه آب و همچنین توسعه شبکه های
انتقال آب هم از بعد اقتصادی و هم از بعد امنیت ملی ضرورت دهه های آینده کشور است.
و حتی در صورت انباشت کافی سرمایه، این تهدید (که عملاً نه فقط ایران که کل منطقه
را درگیر خود نموده است) می تواند به یک فرصت اقتصادی و امنیتی تبدیل گردد، چراکه
با سرمایه گذاری به موقع و کافی در این حوزه، صادرات آب شرب به قیمت های رقابتی
نیز امکان پذیر خواهد بود.
۲. علاوه
بر بحث آب شرب، بحث انتقال آب برای صنایع آب بر یکی از مسائل اصلی شرکت های فعال
در استان های مرکزی کشور (به ویژه در حوزه فولاد و مس۹) است،
جلب سرمایه گذاران، پیمانکاران و کنسرسیوم های بزرگ خارجی جهت اجرای طرح های فوق
سنگین آب رسانی به فلات مرکزی ایران از مسیر خلیج فارس و به ویژه دریای خزر و
ترغیب آن ها از طریق اعطای مشوق های خاص، خصوصا اعطای مالکیت زمانی (30ساله و
بیشتر) اراضی و زمین های اطراف پروژه های انتقال آب جهت فعالیت های صنعتی/معدنی و
کشاورزی (همراه با توان انتقال حقوق مالکیت زمانی خود به سایر افراد و شرکت های
داخلی و خارجی) علاوه بر حل مشکلات حاد بسیاری از صنایع کشور باعث تغییرات بنیادین
در اقتصاد و ایجاد مشاغل فراوان در کشور می گردد.
۳. شبکه
توزیع B2B و
B2C
کالاهای مصرفی و غیر مصرفی (توزیع و انتقال کالاها بین بنگاه های تولیدی و بین
بنگاه های تولید و مصرف کننده نهایی) از حوزه هایی است که هم اکنون سرمایه گذاران
خارجی تمایل به سرمایه گذاری در آن دارند. چنین حوزه هایی که تا حدی پیچیده بوده و
همزمان تکنولوژی و خدمات به صورت گسترده ای با یکدیگر درگیر هستند، در دل خود
فضاهای بسیاری جهت دستیابی به بهره وری بالاتر و کسب مزیت رقابتی و در نتیجه
جذابیت هایی برای سرمایه گذاران خارجی دارند.
۴.حوزه
فناوری اطلاعات، اپلیکیشن ها و نرم افزارهای مربوط به تبلت و موبایل وسایر دستگاه
های هوشمند، تحقیقات و تولیدات دانش بنیان (نانو، بایو و...) حوزه هایی به سرعت در
حال رشد و پول سازی هستند، در شرایط عدم تمایل و عدم امکان سرمایه گذاری مستقیم در
داخل، بسیاری از فعالیت های موجود در این حوزه ها (نظیر کدنویسی، انجام برخی
تحقیقات ساده و روتین آزمایشگاهی و...) توسط شرکت های بزرگ اروپایی و آمریکایی
قابلیت برون سپاری به متخصصان داخلی را دارد (در بحث برون سپاری هم اکنون هند یکی
از کشورهای پیشگام در جذب این فرصت های برون سپاری به ویژه از شرکت های آمریکایی
است).
۵. به
لحاظ اهمیت موضوع و حاشیه سود بسیار بالا لازم است به صورت ویژه بحث توجه به گردشگری
مورد تأکید قرار گیرد، بالاتر بودن دانش پزشکی کشور نسبت به کشورهای همسایه می
تواند ایران را به قطب گردشگری پزشکی/سلامت غرب آسیا بدل کند، هم چنین ذخایر طبیعی
و جغرافیای کشور در حوزه طبیعت گردی باید مبنایی جهت جلب سرمایه گذاران فعال در
حوزه گردشگری باشد.
محمد
سعید حیدری