آنچه هند از توافق هسته ای به دست می آورد

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)-  دولت هند از خبر توافق هسته ای ایران استقبال کرد و مشاور سابق امنیت ملی هند این توافق را بهترین توافق در دسترس توصیف نموده است. هند روابط پیچیده ای با ایران دارد و رهبران این دو کشور به پیامدهای این توافق در روابط خود توجه دارند. توافق می تواند فرصت های اقتصادی و استراتژیک برای هند بگشاید و از این رو با امید بدان می نگرد که این امید با چالش و عدم قطعیت هایی نیز همراه است.

هند در برخی جهت، ماه هاست که آماده توافق است و در سطوح بالا با ایران وارد تعامل شده است. از ماه فوریه مشاور امنیت ملی هند، وزیر حمل و نقل به ایران آمده و وزیر خارجه آن نیز به زودی خواهد آمد. اخیرا نیز نارندا موری نخست وزیر هند با حسن روحانی رییس جمهور ایران در حاشیه اجلاس شانگهای در روسیه دیدار داشت. وی ضمن دعوت از روحانی برای سفر به هند برای سفر به ایران ابراز تمایل کرد.

هند هیچگاه تعامل با ایران را متوقف نکرده بود و برخی از این سفرها حتی درصورت نبود توافق نیز صورت می گرفت. ضرورت های مشخصی برای ادامه روابط وجود دارد و آن را برای هند مهم می کند. علاوه بر این مودی در نخستین سال ریاستش، به همسایگان هند همچون آسیا پاسیفیک و جی ۷ متمرکز ساخت و قصد دارد تا در سال دوم نخست وزیری خود نگاه به غرب داشته باشد و سفرهای سطح بالا به آسیای مرکزی، اسراییل، فلسطین، اردن و ترکیه (برای نشست جی 20) داشت.

این تعامل با توافق وین برای دهلی آسان تر و مهم تر می شود چراکه پیامدهایی برای هند در حوزه انرژی و جنبه های اقتصادی و ژئوپولتیک دارد.

روابط انرژی و اقتصادی

هند به عنوان چهارمین مصرف کننده بزرگ انرژی دنیا که بیش از سه چهارم نفت خود را وارد می کند و این میزان در گاز طبیعی نیز بیشتر است به تاثیر توافق ایران بر بازار انرژی با دقت بیشتری می نگرد.

تا چند سال گذشته ۱۷ درصد از واردات نفت هند از ایران بود که این کشور را دومین تامین کننده بزرگ نفت قرار می داد. سال گذشته ایران جایگاه هفتم فهرست را داشت و تنها ۶ درصد از واردات نفت هند را تامین می کرد.

هند امید دارد تا منافع مستقیم و غیرمستقیم از ورود نفت ایران به بازار در دوره زمانی کوتاه مدت و میان مدت به دست آورد. هند نفت بیشتری از ایران وارد خواهد کرد تا منابع خود را تنوع بخشد اما میزان این تنوع به شرایط بستگی دارد. هند در حال حاضر به عنوان خریدار جایگاه بهتری نسبت به یک سال قبل دارد.

شرکت های نفت و گاز هند در گذشته هم در ایران فعال بودند- البته نه اینکه با مشکل مواجه نبودند- آن ها قصد دارند تا مجددا بازگردند. هیات نمایندگی وزارت نفت و مقامات شرکت های نفتی دولتی هند ضمن سفری که در بهار به ایران داشتند، فرصت های مختلف این کشور را بررسی نمودند. بخش خصوصی نیز که سرمایه گذاری و صادراتی به ایران داشتند هم به بازنگری در پروژه ها و از سرگیری صادرات محصولات پتروشیمی می نگرند.

هند در بیشترین حالت و در سال ۹-۲۰۰۸ بیش از ۱ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی به ایران صادر کرد. که این مبلغ در سال های اخیر با کاهش زیاد مواجه شد و به کم تر از ۵۰ میلیون دلار رسید. اما به نظر می رسد شرکت های هند با رقابت سختی نسبت به گذشته مواجه باشند.

اکنون یک نگرانی وجود دارد، اینکه ایران معامله سختی را در حوزه انرژی صورت دهد، رویکردی که مقامات هندی و شرکت های مذاکره کننده با آن آشنا نیستند. با این حال ایران اکنون گزینه های بیشتری دارد، هند نیز اینگونه است. هند به عنوان یکی از مصرف کنندگان نفت و گاز طبیعی قدرت بازار قویتری نسبت به گذشته دارد. دیپلمات های این کشور به تهران پیغام خواهند داد که جداکردن شرکت هندی به نفع گسترش روابط نیست.

فراتر از بخش انرژی، هند به صادرات بیشتر نیز امیدوار است. برخی شرکت های هندی که به خارج نگاه دارند ایران را به عنوان بازاری برای خدمات و کالاهای خود می بینند. یکی از اتاق های بازرگانی هند به سرعت خوشنودی خود را از حصول تواق ایران اعلام کرد و گفت امیدوار است ایران به جریان اقتصاد جهانی بازگردد. دیگری نیز تمایل خود را برای گشایش دفتر در تهران ابراز نمود.

بعد استراتژیک: ژئوپولتیک و ژئواکونومیک

ارتباط با افغانستان و آسیای مرکزی. دولت هند ایران را مسیر اصلی ترانزیت به افغانستان و آسیای مرکزی می داند، منطقه ای که مودی خواستار ارتباط گسترده با آن است. این امر موجب سرمایه گذای هند در به روز سازی بندر ایرانی چابهار شده است. با وجود بحث های بسیار امید می رود که این بندر تا پایان سال ۲۰۱۶ عملیاتی شود. توافق هسته ای می تواند این هدف را تسهیل بخشد، همچنین می تواند منجر به گسترش کریدور ترانزیتی ایران به اروپا و روسیه شود.

خروج سربازان ناتو از افغانستان مسیر ترانزیتی ایران را برای دولت هند مهم تر کرده است. دو کشور همکاری نزدیکی در زمینه افغانستان با یکدیگر داشته اند چراکه منافع مشترکی در محدود کردن نقش طالبان دارند.

خاورمیانه. هند روابط خود را با تمام کشورها در خاورمیانه حفظ کرده است. منافع مستقیم آن و ارتباطات با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اسراییل گسترده تر از ایران است.

هند توازن این روابط را ادامه می دهد و امید دارد که توافق، فضای دیپلماتیک بیشتری را برای دهلی بگشاید.

از سوی دیگر اگر توافق موجب عدم ثبات شود و وضعیت امنیتی وخیم شود می تواند پیامدهای معکوسی برای هند داشته باشد. بیش از ۷ میلیون هندی در خاورمیانه زندگی و کار می کنند و به کشور خود پول ارسال می نمایند. علاوه بر این، منطقه منبع اصلی نفت و گاز طبیعی هند است و درگیری و تنش جدید می تواند منابع و قیمت ها را با تهدید مواجه سازد.

رابطه با آمریکا. اگر توافق اجرا شود راه حلی برای مشکل اصلی امریکا و هند در سال های اخیر خواهد بود. کنگره آمریکا نگاه خوبی به روابط ایران و هند خصوصا در زمینه واردات نفتی ندارد. شرکت های نفتی هند نیز به دلیل سرمایه گذاری در ایران خود را در معرض تحریم های آمریکا دیدند. بدین ترتیب رفع تحریم های ایران می تواند منازعات بین هند و آمریکا را برطرف سازد و فضای بیشتری برای همکاری در منطقه ایجاد نماید.

توافق و هرگونه تعامل بین آمریکا و ایران در آینده موجب تقویت رویکرد تعامل هند خواهد شد. دهلی با هر نظام و قدرتی (به جز نظام آپارتاید آفریقای جنوبی و دولت طالبان در افغانستان) همکاری کرده است. اما با این حال واشنگتن تعامل هند را با برخی دولت ها مورد انتقاد قرار داده است (برای مثال نظام کمونیست پکن در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی و میانمار در سال های اخیر).

در مجموع توافق هسته ای در کنار تعامل دوباره با کوبا می تواند موجب تقویت احساسات مثبت نسبت به باراک اوباما در هند شود. روسای جمهور سابق آمریکا نزد عموم هندی ها محبوب بوده اند. آخرین نظرسنجی های مردم هند نشان می دهد ۷۴ درصد از آنها به اوباما اعتماد دارند  و می دانند اقدام مناسب را در امور جهانی انجام خواهد داد.

منبع: بروکینگز