پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- در تحلیل روابط بین الملل کنونی باید
سه موضوع اصلی را در نظر داشت : فرمول بازی، صحنه بازی و بازیگر.فرمول بازی نفت در
منطقه خاورمیانه و بازیگران آن 5 گروه کشور امریکا،
روسیه، چین، ژاپن و اروپا هستند که صحنه بازی آنها خاورمیانه است.جهان در حال
متحول شدن است؛ طی 2 یا 3 سال اخیر جهان منطقه و کشوری مثل ما به اندازه 100 سال
گذشته متحول شده است.
این
تغییرات ناشی از برخی پدیده هاست و این پدیده ها دو علت مشخص دارند؛ علل دوردست و
علل نزدیک.علل دور دست را نه می توان نوشت و نه می توان در موردش بحث کرد، بلکه
زمان و تحلیل نیاز دارند. البته باید در نظر داشت که رسانه ها علل نزدیک را تشریح
می کنند در حالی که علل دور به تحلیل تکنیکال توسط متخصص نیاز دارد.
به عنوان
مثال در موردعلت نزدیک جنگ جهانی،اول با ترور ولیعهد اتریش آغاز شد. در حالی
که علت دور آن به 10 سال قبل از جنگ باز می گردد. زمانی که یک استراتژیست
بریتانیایی تحلیل کرد که اگر بریتانیا بخواهد امپراتور باقی بماند، باید بجنگد و
چهار امپراتوری دیگر را براندازد.پیش بینی او درست بود؛ چهار امپراتوری دیگر از
بین رفتند و تنها بریتانیا باقی ماند.
حواشی
صعود قیمت نفت
در سال
1970 تحول عظیمی در دنیا رخ داد.چون قیمت نفت به مدت 60 سال 31 دلار بود از 1960
قیمت به یکباره صعودی شد. 60 سال بهای نفت در دنیا بشکه ای زیر 1 دلار به فروش می
رسید. ولی پس از آن با تشکیل اوپک در 1960 قیمت رو به افزایش گذاشت و در دهه 70 به
نزدیک 40 دلار رسید. در نتیجه قدرتهای بزرگ به تکاپو افتادند و نامش
را استراتژی نفت گذاشتند.
قدرتهای
بزرگ عنوان کردند که باید قیمت نفت با پولی که در غرب برای استخراج یک بشکه نفت
هزینه می شود،برابر باشد.یعنی بهای نفت مجانی برای غرب تمام شود. بدین ترتیب
بهای نفت از 40 دلار رسید به 6 دلار . 35 سال طول کشید تا به 130 دلار رسید .از
همین رو باید علل دور دست تمام تحولات جهانی را باید در نفت جستجو کنیم ولی مشاهده
می کنید که علنا صحبتی از نفت نیست و تمام مسایل حول و حوش داعش و بوکو حرام و
......می چرخد نه نفت!
در واقع
نقشه جهان را گرفتند و گفتند اگر نفت جابجا شود کجای دنیا مهم است؟ پاسخ این بود؛
دو نقطه: در ایران تنگه هرمز و نقطه دوم در مالاکا بین مالزی و اندونزی.اسمش
را chek point گذاشته اند.این دو نقطه در جهان اسلام
است.بنابراین شما از این به بعد مرتب جهان اسلام را در صدر اخبار خوهید دید .
آنها برای
دستیابی به اهداف از تاکتیکها بهره خواهند برد. مثال بارز تاکتیکها یا همان علل
نزدیک، داعش و بوکو حرام و طالبان و.... است.از 1904 تا 2050 تمام تحولاتی که در
جنوب غرب آسیا رخ داده و خواهد داد، علل دوردستش به نفت و گاز باز می گردد.پر واضح
است که کسی در مورد استراتژی سخنی نخواهد گفت. 199 کشور در سازمان ملل نشسته اندو
گفته اند که اگر این تاکتیک به این شیوه اجرا نشود، نمی توانیم به استراتژی خودمان
دست یابیم.
البته این
قدرتها خودشان چنین استراتژیهایی تدوین نمی کنند،بلکه مراکز مطالعاتی بزرگی در
اختیار دارند که به مثابه اتاق فکر این مطالعات را برایشان انجام می دهند.آنها
نتیجه گرفته اند که اگر این 199 کشور بر اساس قومیت تجزیه شوند این استراتژی ارزان
و زود بدست می آید.بنابراین جنگ قومیتها در خاورمیانه مهمترین و اصلی ترین تاکتیک
انهاست.
طبق برآورد
انها، ایران 13 قومیت دارد که باید تجزیه شود. این خطر وجود دارد که در اینده
امثال داعش را مرتبا خواهیم دید.تعجب آور نیست که این گروهها روی چاههای نفت مستقر
شده اند.طبق پیش بینی آنها تا 2050 چهار تا هفت هزار کشور باید روی نقشه
باشد.اگرچه عنوان نمی شود که غرب می خواهد منطقه را تجزیه کند، اما تجزیه با جنگ
همراه است. از 1904 تا کنون 217 جنگ در دنیا رخ داده که دو تا از این
جنگها یعنی جنگ جهانی اول و دوم پیش بینی نشده و مابفی پیش بینی شده بود. تا 2050
کشوری در دنیا تجزیه جنگی نمی شود ولی تجزیه حکومت مرکزی با مقیاسهای مختلف صورت
می گیرد.
بهار عربی
یا به تعبیر بهتر پائیز عربی از تونس آغاز شد. ولی چون تونس نفت ندارد اسمش را
بهار عربی گذاشتند تا صورت مساله با مجردات اسلام همخوانی داشته باشد. به همین
دلیل افراد مستقر در حوزه های علمیه نباید از مجردات اسلام سخن بگویند بلکه باید
از مشترکات بگویند تا قدرت جهان اسلام افزایش یابد.
از نفت تا
انرژی هسته ای
ایران از
سال 1907 تا 1970 از نظر سیاسی و نظامی کنترل منطقه را در دست داشت و از سویی
کنترل نفت نیز به عهده ایران قرار گرفت.اما طی توافقی غیر مکتوب عربستان به همراهی
ایالات متحده تبانی کرده و قیمت نفت را کاهش دادند.ژئوپلتیک نفت با ژئوپولوتیک
سیاسی در هم امیخت ولی بعد از انقلاب این هماهنگی ها با ورود انرژی هسته ای به هم
خورد.تردیدی نیست که هر فرمولی که به منطقه خاورمیانه بدهند اسم ایران در صدر قرار
می گیرد . موقعیت خدادادی و حساس و استراتژییک ایران باعث شده که تبدیل به قدرت
منطقه شود.
حالا به
عقب باز میگردیم و دهه 50 شمسی.ایران در اوپک حرف اول را می زند؛ با این حال قیمت
نفت نباید به بالاتر از 70 دلار برسد. زیرا هر حرکتی در جهت افزایش این قیمت صورت
گیرد منطقه دچار مشکل خواهد شد.بنابراین ایران باز هم به قدرت اول منطقه همانند
دهه 50 تبدیل خواهد شد، به شرطی که قیمت نفت را زیر 70 دلار نگه دارد.عربستان نیز
به دهه 70 میلادی باز گشته و گوش به فرمان ایران خواهد شد.
حال سوال
این است :فرمول بازی چیست؟بازیگر کیست و صحنه بازی کجاست؟
اگر کشوری
جواب این یه سوال را دانست منافع ملی اش تامین خواهد شد ولی اگر غیر از این بود
نمی تواند ادعای احقاق حق کند.در عصر کنونی که دنیا به جای دو قطبی منظومه ای شده،
5 کشور قدرت را در دست گرفته و فرمول و بازیگری را عهده دار شده اند .این کشورها
شامل روسیه، چین، ایالات متحده، ژاپن و اروپای متحد هستند.آنها ماموریت دارند که
قیمت نفت و یا فرمول بازی را به نحوی نگه دارند که برایشان مجانی تمام شود .بنابراین
چنانچه قواعد بازی را دانستیم و به عبارتی جهانی اندیشیدیم ، محلی عمل کردیم و
منطقه ای هماهنگ کردیم ،برنده بازی خواهیم بود در غیر اینصورت بازنده خواهیم بود.
* پدر ژئو
پولتیک ایران
پی نوشت:
این نوشته خلاصه ای از سخنرانی دکتر عزتی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی
است که اخیرا انجام شده است.