بازگشت اقتصاد ایران با لغو تحریم‌‌ها به قبل از سال ۸۹

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- وحید شقاقی شهری اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تهرانبه بررسی آثار اقتصادی ایجاد شده پس از لغو تحریم‌ها پرداخت و اظهار داشت: اقتصاد ما در کل مشکلات ساختاری و بنیادین دارد، که این مشکلات ربطی به تحریم‌ها نداشته و نخواهد داشت و چه بسا اگر این مشکلات حل نشود، با برداشته شدن تحریم‌ها اثرات و تبعات بدی را نیز به جا بگذارد.

وی تأکید کرد: دولت‌های ما هیچ وقت برای حذف مشکلات، اصلاحات ساختاری و نهادی انجام ندادند بلکه با مکانیسم‌های درآمدهای نفتی و واردات این مشکلات را به تعویق می‌انداختند.

درآمدهای نفتی مانع از ظهور برخی از مشکلات ساختاری و نهادی اقتصاد می‌شد

شقاقی شهری بیان داشت: وابستگی اقتصاد ما به نفت، مشکلات ساختاری در نظام بانکی و بازار بورس و همچنین گسترش بخش‌های غیرمولد و اقتصاد سوداگرانه از جمله این مشکلات است. این مشکلات همیشه بود، اما درآمدهای نفتی اجازه نمی‌داد که آن‌ها خود را نمایان کنند.

وی افزود: به عبارتی دولت یک منابع نفتی و یک آزادی عمل در حوزه صادارت و واردات در اختیار داشت و هر زمان که حس می‌کرد به مشکل برخورد کرده است از درآمدهای نفتی به آن حوزه مشکل‌زا تزریق می‌کرد و یا از کانال واردات جلوی آن مشکل را می‌گرفت.

وی تصریح کرد: تحریم‌ها زمانی که به ویژه در حوزه نفت و پول یعنی بانک اعمال شد ، منجر شد تا درآمدهای دولت کاهش پیدا کند. از طرفی نیز هزینه تولید افزایش و حاشیه سود بنگاه‌های تولید نیز کاهش یافت.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به نسیم گفت: در زمان تحریم ما روزانه به طور متوسط یک میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم در صورتی که این عدد قبل از تحریم نزدیک به دو و نیم میلیون بشکه بود. یعنی به یکباره به ما اجازه ندادند که یک و نیم میلیون بشکه نفت را صادر کنیم و درآمدهایمان بسیار کم شد.

وی ادامه داد: فرض کنیم که با به نتیجه گرفتن توافقات به جایگاه پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردیم و بنابراین باردیگر درآمدهای نفتی افزایش پیدا می‌کند.

وی اظهار داشت: عملا چند اتفاق دیگر نیز خواهد افتاد، یک نگاه این است که این هیجانات باعث می‌شود تا تکانه مثبتی در بازار ایجاد شود، البته این تکانه مشکلاتی را هم فراهم می‌کند و باعث می‌شود تا قیمت نرخ ارز شکسته شود.

دولت باید مراقب باشد که پس از رفع تحریم‌ها دستش را به سمت درآمدهای نفتی دراز نکند

این اقتصاددان با بیان این مطلب که نرخ ارز ما این مدت سیر صعودی داشته است و به عددی حول و حوش 3 هزار تومان رسیده است به نسیم گفت: منابع دولت و بخش تولید  آرام آرام داشت خودش را با این روند وفق می‌داد اما این امید ایجاد شده به یکباره باعث می‌شود که قیمت دلار شکسته شود.

وی اضافه کرد: دولت باید تمام تلاشش را بکند تا دلار تا این حد پایین نیاید. زیرا دلار که پایین بیاید تولید دوباره مشکل شده و باردیگر نیز منابع درآمدی دولت کاهش خواهد یافت، اما در هر صورت تمام این اتفاقات گذار خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: درست است که پس از رفع تحریم‌ها درآمدهای نفتی دوباره به پیش از تحریم‌ بازمی‌گردد، اما این اتفاق اثر دیگری نیز خواهد داشت و آن این که ممکن است دولت بازهم نتواند از این درآمدها دل کنده و دستش را بار دیگر به سمت این درآمدها دراز کند و حتی ممکن است در این برهه نیز سیل واردات صورت بگیرد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: تمامی این مسائل و آثار آن بسته به توان دولت در مقابل ایستادن در برابر جذابیت‌های ایجاد شده دارد. زیرا ممکن است این جذابیت‌ها دولت را فریب دهد تا باردیگر به منابع نفتی متکی شوند.

ترس ما این است که با پمپاژ درآمدهای نفتی این درآمدها به واسطه واردات، وارد اقتصاد شود

وی گفت: باز تأکید می‌کنم که تمامی این اتفاقات گذرا و مشکلات ساختاری و نهادی بر سر جای خود خواهد بود و دولت‌های ما توان و یا انگیزه لازم برای از بین بردن این مشکلات را از خود نشان نمی‌دهند.

شقاقی شهری ادامه داد: ترس ما هم این است که با پمپاژ درآمدهای نفتی باردیگر این درآمدها به واسطه واردات، وارد اقتصاد شود و یا این که باردیگر اقتصادهای رانتی توسعه یابد و این درآمدها را به سمت بخش‌های غیرمولد هدایت کند.

وی با بیان این مطلب که قبل از هر چیز دولت باید در این زمان یک برنامه منسجم برای اصلاحات ساختاری در نظر بگیرد تا درآمدهای سرشار را هدایت کند، به نسیم اظهار داشت: دولت نباید اجازه دهد تا این درآمدها به بخش‌های غیرمولد و سوداگری وارد شود. زیرا متأسفانه اقتصاد ما یک اقتصاد بیمار از حوزه فساد و رانت است.

وی تأکید کرد: در حقیقت اقتصاد ما اقتصاد رانتی است که با فساد آلوده است بنابراین امکان دارد اگر پولی هم وارد اقتصاد شود، به خاطر راحتی سودآوری در حوزه‌های سوداگری این پول‌ها به سمت اقتصاد غیرمولد از جمله مسکن هدایت خواهد شد.

شقاقی ادامه داد: این پول ممکن است در حوزه‌های دیگری نیز وارد شود، یکی از این بخش‌ها وارداتی است که درآمدهای سرشار برای یک گروه خاصی را دارد که از رانت برخوردار هستند.

وی با تأکید بر این مطلب که دولت بارها این موضوع را بیان کرده بود که من برای اصلاحات ساختاری و نهادی کمبود منابع مالی دارم، گفت: حالا که این تحریم‌ها برداشته می‌شود باید دولت  اصلاحات را در دستور کار خود قرار دهد.

پس از لغو تحریم‌ها خروج از اقتصاد نفتی و رانتی در دستور کار دولت قرار بگیرد

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان داشت: ما اگر نتوانیم از اقتصاد نفتی و رانتی خارج شویم، آن زمان مسلما درآمدهای نفتی نه تنها اثر خوبی نخواهد داشت، بلکه آثار بدی نیز به جا خواهد ماند.

وی افزود: سیل واردات کالاهایی خاص که به نفع گروهی خاص است، سوداگری در حوزه‌هایی مانند بازارهای مسکن و ایجاد حباب‌های قیمتی عجیب، از جمله این آثار بد احتمالی لغو تحریمهای خارجی خواهد بود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: اتفاق دیگری که ممکن است صورت بگیرد سردرآوردن این درآمدها در بخش‌های غیرمولد سوداگری است که نه تنها اثر مثبتی نخواهد داشت بلکه باعث می‌شود تا فاصله طبقاتی نیز بیشتر از گذشته شود.

وی گفت: در صورتی که دولت مدیریت و کنترل درستی در این مدت نداشته و اقتصاد ما نیز همچنان دارای سه مؤلفه نفتی، رانتی و همراه با فساد باشد، در چنین شرایطی هر چه قدر که پمپاژ درآمد صورت بگیرد حاصلی جز گسترش بخش‌های غیرمولد، شکاف طبقاتی بیشتر، عدم رونق تولید و عدم اشتغال نخواهد داشت.

این اقتصاددان اضافه کرد: در سنوات گذشته نیز در برهه‌ای که قیمت نفت بالا رفت به جای این که وضع ما بهتر شود، بدتر نیز شد. الان نیز مسلما همین طور است.

شقاقی شهری در پایان خاطرنشان کرد: اگر اقتصاد ما دارای سه مؤلفه ذکر شده باقی بماند، ناگهان چشم باز می‌کنیم و می بینیم ابرطبقه‌ای ایجاد شده که بسیار ثروت‌های افسانه‌ای مفت و بدون تولید نصیبشان شده است.

منبع: افکارنیوز