تک‌نرخی‌شدن بنزین چه تبعاتی دارد؟

پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- در این گزارش مقایسه ای بهای بنزین و درآمد خانوارها در ایران و کشورهای مختلف صورت گرفته است.

افزایش بهای حامل های انرژی از جمله بنزین توسط هیئت دولت در حالی تصویب شد که هنوز بسیاری از کارمندان و کارگران مشمول افزایش حقوق ۱۴ درصدی تعیین شده توسط دولت در سال جدید نشده اند.

چندی پیش شرکت ملی پخش فراورده های نفتی رسما اعلام کرد که از روز سه شنبه، پنجم خرداد سال ۱۳۹۴، سهمیه بنزین ۷۰۰ تومانی دیگر واریز نمی شود و این که بنزین معمولی با قیمت ۱۰۰۰ تومان تک نرخی شد. همچنین اعلام شد که دارندگان سهمیه بنزین ۷۰۰ تومانی که در ماه های پیش واریز شده، می توانند سهمیه خود را تا شهریورماه مصرف کنند و از پایان شهریور به بعد سهمیه بنزین ۷۰۰ تومانی فاقد اعتبار خواهد بود.

هیئت دولت در حالی بنزین را تک نرخی و بهای آن را لیتری۱۰۰۰ تومان اعلام کرد که گمان می رود افزایش بهای آن موجب بالارفتن قیمت بسیاری از کالاها از جمله کالاهای اساسی شود. محمد باقرنوبخت، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، در توجیه افزایش قیمت حامل های انرژی از جمله بنزین اعلام کرد که حتی پیشنهادهایی مبنی بر افزایش قیمت بنزین تا ۱۲۰۰ و ۱۵۰۰ تومان هم مطرح بوده که دولت به هیچ عنوان آن را نپذیرفته است. این توضیحات را شاید بتوان ایجاد زمینه سازی سخنگوی دولت جهت افزایش بهای بنزین تا ۱۲۰۰ و حتی ۱۵۰۰ در آینده نه چندان دور تفسیر کرد. وی همچنین عنوان کرد این گرانی در جهت نزدیک شدن به قیمت جهانی و جلوگیری از قاچاق بی رویه بنزین و افزایش مصرف و تاثیرات آن بر محیط زیست صورت می گیرد.

در حالی نرخ بنزین از پنجم خردادماه ۱۳۹۴، هزار تومان اعلام شد که این قانون برای همه خودروهای شخصی و موتورسیکلت ها اعمال می شود و همچنین سهمیه وانت بارها، خودروهای عمومی و تاکسی ها نیز حذف می شود و این وسایط نقلیه نمی توانند تا شهریورماه از سهمیه بنزین شان استفاده کنند. با در نظر گرفتن چنین شرایطی به نظر نمی رسد وعده های دولت در راستای عدم افزایش قیمت کالاهای جدید ناشی از افزایش سوخت، قابلیت عملی شدن داشته باشند.

محمدباقر نوبخت در توجیه تصمیم دولت برای تک نرخی کردن بنزین اعلام کرد که تمامی منابعی که از محل حذف سهمیه ۷۰۰ تومانی بنزین و تک نرخی شدن آن با قیمت ۱۰۰۰ تومان برای دولت به دست می آید، حدود سه هزار میلیارد تومان است و رئیس جمهور نیز چندی پیش با تایید این موضوع اعلام کرد که دولت با کسری بودجه ۱۰ هزار میلیارد تومانی روبروست و یکی از دلایل عمده افزایش بهای بنزین نیز جبران کسری بودجه دولت است. در این میان نقش اختلاس های میلیاردی متنوع در دولت های نهم و دهم در این کسری پررنگ به نظر می رسد و چنانچه بزرگی این اختلاس ها را در نظر بگیریم، متوجه می شویم که تاوانی که بسیاری از قشرهای جامعه برای جبران این کسری باید بپردازند، بخش کوچکی از اختلاس های انجام شده در دولت محمود احمدی نژاد (دولت عدالت خواهی) است.

افزایش قیمت بنزین و به احتمال فراوان بالارفتن بهای کالاهای موردنیاز، در حالی عملی به نظر می رسد که این کار در آستانه ماه رمضان و افزایش تقاضا در این ماه صورت می گیرد. در واقع دود افزایش بنزین، نه فقط به چشم خودروداران بلکه به چشم همه اقشار جامعه می رود؛ جامعه ای که بخشی از آن را کارگران و زنان سرپرست خانوار تشکیل می دهند. قشرهای آسیب پذیری که سخنگوی دولت در شرایط تحریم ها و کاهش منابع درآمدی و افزایش بهای حامل های انرژی، همدلی و همزبانی بیشتر آن ها را خواستار شده است.

در حالی که برخی از کارشناسان در توجیه تک نرخی شدن بهای بنزین، مدعی هستند که قیمت آن در ایران کمتر از کشورهای غربی است، باید این نکته را در نظر گرفت که سطح درآمدهای شهروندان ایرانی و این کشورها قابل مقایسه نیست و دستمزهای متوسط سالانه آن ها بالاتر از دستمزدهای یک کارمند در ایران است. در حالی که به طور مثال، سازمان آمار ایران در سال ۱۳۹۲ اعلام کرده بود که میانگین درآمد خانوار ایرانی حدود یک میلیون و ۷۰۰هزار تومان است، باید یادآور شد که چون کشور ما آمارزده است، حتی اکنون و با افزایش درآمدهای نسبی طی سه سال گذشته، میانگین واقعی درآمد تعداد زیادی از شهروندان به این رقم نمی رسد و نباید به چنین آماری امید واهی بست. این مرکز همچنین هزینه خانوار شهری را در سال ۱۳۹۲ معادل دو میلیون و ۵۹۸ هزار و ۲۰۰ تومان اعلام کرده بود و این میزان هزینه در واقع مربوط به قبل از افزایش بنزین به لیتری۱۰۰۰ تومان و در نتیجه افزایش هزینه زندگی ناشی از آن بوده است.

ارقام مرکز آمار ایران مبنی بر درآمد متوسط خانوار ایرانی در حالی در سال۱۳۹۲عنوان شد که وزارت راه و شهرسازی سال گذشته اعلام کرد ۳۳ درصد جوامع ایران زیر خط فقر زندگی می کنند و حداقل ۱۵ درصد جمعیت ایران در وضعیت شبه کپرنشینی زندگی می کنند و حداقل چهار دهم درصد جمعیت کشورمان در کپر و چادر زندگی می کنند. باید در نظر گرفت که افزایش بهای بنزین و دیگر کالاها بر این تعداد افراد نیز اثرگذار خواهد بود و آن ها را بیش از پیش آسیب پذیر خواهد کرد. بنابراین به نظر نمی رسد که ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار مبنی بر درآمد متوسط خانوارهای ایرانی را بتوان به عنوان معیاری واقعی و مناسب برای درآمد کارگران و زنان خانوار دانست؛ افرادی که تعداد قابل توجهی از آن ها در شرایط فعلی اقتصادی، زندگی شان به میدانی جهت تنازع برای بقا تبدیل شده و این موضوع تبعات اجتماعی زیادی به همراه دارد، تبعاتی که افزایش ملموس جرم و جنایت در سال های اخیر فقط یکی از انگاره های آن است.

نگارنده این مقاله در صدد آن برآمد که نگاهی به قیمت بنزین در کشورهای مختلف غربی و ایران که در سایت قیمت جهانی بنزین و در هشتم ژوئن سال جاری میلادی ارائه شد، داشته باشد.

بهای یک لیتر بنزین در کشورهای مختلف بدین شرح است:

در حالی نرخ قیمت هر لیتر بنزین در کشورمان تفاوت زیادی با کشورهای پیشرفته دنیا ندارد و در بسیاری از موارد به جز ایالات متحده، کمتر نیز است، که گسست زیادی بین دستمزد متوسط شهروندان در ایران و این کشورها وجود دارد. نرخ دستمزدها در این کشورها بر اساس آمار سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال ۲۰۱۳ که بخشی از آن با سال ۱۳۹۲ در ایران (یعنی سالی که مرکز آمار ایران نرخ درآمد متوسط خانوار ایرانی را که در بالا ذکر شد اعلام کرد) مطابقت دارد، به نرخ دلار امریکا بدین ترتیب است:

منبع: اقتصاد ایرانی