پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)-عباس ملکی معاون اسبق وزارت امور خارجه و استاد دانشگاه
صنعتی شریف در دانشکده انرژی این دانشگاه به بررسی دلایل ۶
گانه کاهش قیمت نفت پرداخت.
عباس ملکی
معاون اسبق وزارت امور خارجه و استاد دانشگاه صنعتی شریف روز یک شنبه 20اردیبهشت
در دانشکده انرژی این دانشگاه، دلایل 6 گانه کاهش قیمت نفت را بررسی کرد. این
دلایل عبارتند از: 1. بازگشت ایران به بازار 2. تولید نفت از سنگ های رسوبی (شیل)
3. تقاضای کمتر 4. کاهش نقش داعش 5. افزایش تولید روسیه و 6. بی تفاوتی اوپک. وی
همچنین در ابتدای صحبت های خود به چهار عامل توسعه شهرنشینی، کهنسالی، تغییرات
تکنولوژیکی و جهانی شدن به عنوان روندهای جهانی که ما را به جلو می برد، اشاره کرد.
ملکی اظهار داشت: «سال ها پیش همه تصور می کردند تقاضای جهانی برای نفت همیشه سیری
صعودی خواهد داشت؛ اما می بینیم در بسیاری از مواقع کفه عرضه سنگین تر از تقاضا
شده است.»
وی همچنین بااشاره به اینکه بازگشت ایران به بازار یکی از مهم ترین عوامل
تاثیرگذار در بازار نفت است، گفت: «با اینکه تحریم ها هنوز پابرجاست و نفت اضافی
ایران وارد بازار نشده است اما شاهد تاثیر روانی آن در بازار جهانی نفت هستیم.»
به گزارش تعادل، عباس ملکی بحث خود را ابتدا با چهار عامل پیش فرضی که ما را به
سمت تغییرات اساسی در دنیا هدایت می کنند، شروع کرد. وی نخستین عامل را توسعه شهرنشینی
دانست و گفت: «شهرنشینی جدید بر میزان تولید ناخالص داخلی اضافه می کند.» دومین
عاملی که ملکی عنوان کرد کهنسالی بود.
وی در این باره گفت: «در گذشته به دلایل مختلف به سن افراد اضافه نمی شد و تنها در
موارد خاص افراد به سنین بالا می رسیدند به همین دلیل عمر متوسط مردم در گذشته
خیلی پایین تر بود.»
وی افزود: «هر چه کشوری توسعه یافته تر باشد، نرخ رشد جمعیت در آن کشور کمتر است.»
ملکی در ادامه به تغییرات تکنولوژیکی به عنوان سومین عامل مهم اشاره کرد و گفت:
«تغییرات تکنولوژیکی بیشترین اثرگذاری را در حمل ونقل، نانوتکنولوژی و از همه مهم
تر در انرژی داشته است.» وی در پایان جهانی شدن را به عنوان چهارمین روند جهانی که
ما را به جلو می برد معرفی کرد و اظهار داشت: «باید توجه داشته باشیم که اقتصاد،
جهانی شده است».
این استاد دانشگاه پس از بررسی پیش فرض های مذکور به دلایل سقوط قیمت نفت پرداخت.
وی ضمن اشاره به عوامل متعدد سقوط قیمت نفت گفت: در ارتباط با سقوط قیمت نفت عوامل
متعددی دخیل هستند که می توان به 6مورد اصلی آن اشاره داشت؛ نخستین دلیل این امر
می تواند بازگشت ایران به بازار جهانی باشد.
اگر بخواهیم نگاهی به گذشته داشته باشیم باید گفت که اوپک در گذشته سهمیه مشخصی
برای تولید نفت نداشت و تا سال های ۱۹۸۲میلادی
کشورهای تولید کننده به هر میزان می توانستند تولید نفت داشته باشند که این امر
سبب می شد میزان عرضه از تقاضا بیشتر شود. بعد از تحریم نفت در سال۱۹۷۳
جهان به این نتیجه رسید که باید برای این موضوع تدبیری اتخاذ شود، به همین دلیل
بود که آژانس بین المللی انرژی (IEA) تاسیس شد.
IEA برنامه اش این بود که باید غیر از خاورمیانه مکان هایی را درنظر
گرفت تا بتوان از آن مناطق هم انرژی را تامین کرد و به همین دلیل بود که در مناطقی
مانند اروپای شمالی، غرب آفریقا، امریکای جنوبی و مکزیک سرمایه گذاری صورت گرفت.
بعد از شوک نفتی که در سال۱۹۸۶ به وقوع
پیوست و قیمت نفت پایین آمد، بحث سهمیه بندی در اوپک مطرح شد و به این منظور کمیته
یی تشکیل شد تا بررسی شود که هر کشور چه میزان بودجه و چه مقدار به نفت احتیاج
دارد. معیار این امر هم جمعیت، GDP و میزان وابستگی به
نفت بود و در اول کار نیز سهم ایران از عراق بسیار بیشتر تعیین شد. طبق این قانون
عربستان وظیفه داشت میزان باقی مانده نفت را تعیین کند، اما امروز عربستان حاضر به
فداکاری نبوده و ایالات متحده امریکاست که این نقش را برعهده گرفته است. در این
راستا نقش ایران در بازگشت به بازار بسیار مهم است.
قبل از انقلاب اسلامی که تولید نفت ایران ۶میلیون
بشکه در روز بود، بعد از پیروزی انقلاب به دلیل تفکراتی که عقیده داشت باید تولید
نفت محدود شود و این سرمایه برای آیندگان باقی بماند به ۶۰۰هزار
بشکه در روز کاهش پیدا کرد. اما به دلیل نیاز کشور به درآمدهای نفتی در دوران جنگ
تحمیلی، میزان تولید کشور به 1.6میلیون بشکه و در سال۲۰۰۵
این میزان به 4.8میلیون بشکه افزایش پیدا کرد. آمارهای جدید می گوید که امروز
تولید نفت کشور حدود 3.2میلیون بشکه است. وقتی وزیر نفت در سخنان خود اشاره می کند
که می خواهیم به دوران قبل از تحریم بازگردیم، معنای آن این است که یک میلیون بشکه
بیشتر تولید خواهد شد و همین امر سبب شوک روانی در بازار جهانی نفت می شود. این به
معنی آن است که کفه عرضه بیشتر خواهد شد و همین موضوع باعث پایین آمدن قیمت می شود.
وی گفت: دومین دلیل سقوط قیمت نفت تولید نفت شیل (shale) است. این نفت در
جاهای مختلف دنیا قیمت های متفاوت دارد. قیمت نفت شیل در برخی مناطق کانادا ۷۰دلار،
در امریکا تا ۶۰دلار و یک کشور دیگر که این نوع نفت را تولید
می کند و کسی هم به آن توجه نمی کند چین است که قیمتش در آنجا ۸۰دلار
است.
قیمت نفت شیل مساله تکنولوژی است و باوجود قیمت زیاد آن به دو دلیل نمی توان از
تولید آن صرف نظر کرد؛ نخستین دلیل سرمایه گذاری هایی است که در این زمینه صورت
گرفته و مجبور به تولید آن هستند و دلیل دوم به این سبب است که شرکت های کوچک
(SMES) که
توان مالی اندکی هم دارند در صورت عدم تولید نفت شیل ورشکسته خواهند شد. این دلایل
سبب می شود که باتوجه به تولید نفت شیل عرضه زیاد شده و قیمت نفت پایین بیاید.
ملکی ادامه داد: دلیل سوم کاهش تقاضا و مربوط به کشورهای بریکس است. چین که از سال۱۹۷۵
تا ۲۰۱۵ همواره رشد اقتصادی بالایی داشته و در اغلب
این سال ها رشد اقتصادی اش دو رقمی بوده است، در سال جاری شیب رشد اقتصادی اش کاهش
یافته است که البته این مساله درمورد هند هم صدق می کند. همچنین روسیه که ازجمله
اقتصادهای روبه رشد بوده، به دلیل تحریم ها، دیگر آن رشد سابق را ندارد و برزیل
نیز که زمانی در حال تبدیل شدن به پنجمین اقتصاد دنیا بود از داخل شکسته است. این
مسایل همگی سبب کاهش تقاضا و درنتیجه کاهش قیمت نفت می شود.
وی افزود: دلیل چهارم کاهش قیمت نفت، کم رنگ شدن نقش داعش است. این گروه که زمانی
از موصل که دومین شهر بزرگ عراق است تا رقه در سوریه که در کرانه های دریای
مدیترانه قرار دارد را دراختیار داشت و در این شهر فرآورده های پالایشگاه را به
ترکیه می فروخت همچنین پالایشگاه بیجی را نیز در تصرف خود درآورده بود با پیشروی
نیروهای عراقی و قدرت گرفتن تدریجی ارتش سوریه و مخالفان میانه روی دولت این کشور
از نفوذش به میزان زیادی کاسته شده است.
دلیل پنجم تلاش روسیه برای افزایش تولید خود برای مقاومت در مقابل تحریم های
امریکا و اروپا است. البته اروپایی ها در تحریم این کشور نقشی دوگانه دارند و برخی
کشورها مانند آلمان خود را از این قضیه کنار کشیده اند، همچنین روسیه در حال فروش
گاز به چین و ژاپن نیز هست.
ملکی در پایان افزود: دلیل ششم بی تفاوتی اوپک و عربستان به کاهش قیمت نفت است. در
گذشته وقتی قیمت ها سقوط می کرد کشورهای عضو اوپک به هراس می افتادند. همان طور که
می دانیم در اوپک دو گروه کبوترها و بازها وجود دارند که در این میان کبوتر ها که
عربستان هم عضو آن است مخالف کم کردن تولید و افزایش قیمت نفت هستند، در مقابل
ایران، عراق، الجزایر و لیبی که جزو بازها هستند همواره با این سیاست مخالف بوده که
این اختلاف ها امروز هم ادامه دارد و سعودی ها به نوعی مانع کار اوپک هستند.
دلیل سعودی ها این است که به خاطر نفت شل افزایش تولید می دهد که روند تولید آن را
متوقف کند، همچنین عربستان با این سیاست می تواند باعث متضرر شدن ایران و روسیه
شود.
منبع:
اقتصاد ایرانی