پایگاه خبری تحلیلی
فولاد
(ایفنا)-آمارهای در دسترس
نشان می‌دهد که به ازای هر یک‌درصد رشد تولید ناخالص داخلی، فقط ۲۴هزار
شغل در ایران ایجاد شده است. سال ۱۳۸۷ البته یک
سال عجیب در اقتصاد ایران است که رشد اشتغال به‌شدت سقوط کرده و دلیل آن نیز تا
امروز معلوم نشده است و اگر ارقام این سال را در شاخص‌ها لحاظ کنیم عدم تعادل شدید
پدیدار می‌شود.
درباره کارنامه و عملکرد دولت در شاخص‌های مختلف ازجمله
رشد هنوز آمار رسمی برای سال ۱۳۹۳ از سوی
نهادهای رسمی اعلام نشده است.
رشد اقتصاد ایران باتوجه به ساختار حاکم بر اقتصاد کلان و
اقتصاد سیاسی کشور سه واقعیت را نشان می‌دهد: ۱- ارقام
رشد ایران از ۱۳۳۹ تا ۱۳۹۰
و به‌ویژه سال‌های ۹۱ و ۹۲
را هم اگر اضافه کنیم نشان می‌دهد که جز دهه ۱۳۴۰
که دارای رشدهای بالای مستمر و بدون نوسان بوده، در بقیه سال‌ها رشد اقتصاد ایران
بسیار پرنوسان بوده است. ارقام در دسترس نشان می‌دهند که رشد اقتصاد ایران از ۱۳۳۹
تا ۱۳۹۰ به‌طور متوسط سالانه ۵درصد
و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۰ به‌طور
متوسط 4.8درصد بوده است. واقعیت بعدی این است که رشد اقتصاد ایران در همه دهه‌های
پس از ۱۳۴۰ تا امروز به درآمدهای حاصل از صادرات نفت
وابسته بوده و جز استثناهایی در همه سال‌ها اگر درآمد صادرات نفت رشد را تجربه
کرده است، اقتصاد ایران نیز رشد کرده است و بالعکس. واقعیت سوم رشد اقتصاد ایران این است
که رشدهای حتی بالا نیز به اشتغال مفید و پایدار و مطابق با رشد تولید ناخالص
داخلی منجر نشده است.
آمارهای در دسترس نشان می‌دهد که به ازای هر یک‌درصد رشد
تولید ناخالص داخلی، فقط ۲۴هزار شغل
در ایران ایجاد شده است. سال ۱۳۸۷ البته یک
سال عجیب در اقتصاد ایران است که رشد اشتغال به‌شدت سقوط کرده و دلیل آن نیز تا
امروز معلوم نشده است و اگر ارقام این سال را در شاخص‌ها لحاظ کنیم عدم تعادل شدید
پدیدار می‌شود.
اهمیت رشد
پرسش مهمی که وجود دارد اهمیت پدیده رشد است. یعنی چرا
برای کشورها رشد بالا اهمیت دارد. برای اینکه رشد نشان‌دهنده سطح رفاه مادی جامعه‌ها
و مردم یک سرزمین است. به‌طور مثال وقتی در دو سال ۱۳۹۱
و ۱۳۹۲ نرخ رشد اقتصاد ایران منفی شد درآمد سرانه هر
ایرانی ۲۰درصد نسبت به پایان سال ۱۳۹۰
کاهش پیدا کرد یعنی سطح رفاه مردم کم شد. اگر درآمد سرانه ایرانیان بخواهد به
اندازه پایان سال ۱۳۹۰ شود با رشد متوسط سالانه یک‌درصد تولید
ناخالص داخلی باید ۲۳سال، با نرخ رشد
متوسط ۲درصد در سال باید ۱۱سال
با نرخ رشد متوسط ۵درصد باید ۵سال
انتظار بکشیم و یادمان باشد که هیچ معجزه‌یی در اقتصاد رخ نمی‌دهد.
آمارهای رسمی ارایه شده از سوی بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد
رشد اقتصادی در ایران تا پیش از بهار پارسال ۱۰
فصل پی‌درپی با رکود مواجه بودیم و رشد منفی بوده است. اما از بهار ۱۳۹۳
بود که مطابق محاسبات بانک مرکزی رشد تولید ناخالص داخلی مثبت شد. بانک مرکزی
گزارش داده است که رشد تولید ناخالص داخلی در ۹
ماهه منتهی به پایان پاییز 3.6درصد شده است. شاید علاقه‌مند باشیم که بدانیم منشأ
رشد 3.6درصدی ۹ ماهه منتهی به آخر آذر ۹۳
کدام بخش‌ها بوده‌اند. یکی از سرچشمه‌های رشد پارسال برگشت درآمدهای نفت از دوران
کاهش به دوران افزایش بود. کاهش ۳۶درصدی
ارزش افزوده درآمدهای نفت مثبت شد و یکی از سرچشمه‌های رشد را تشکیل داد. رشد صنعت
و معدن به‌ویژه رشد صنعت خودروسازی یکی دیگر از سرچشمه‌های رشد سال ۱۳۹۳
بوده است. بخش کشاورزی که در دوران تحريم آسیب جدی ندیده بود رشد سال‌های پیش را
در سال ۱۳۹۳ نیز ادامه داد و طرح‌های عمرانی سال ۱۳۹۲
نیز افزایش یافت که به رشد هزینه‌های دولت منجر و از پایه‌های رشد ۹۳
شدند.
واقعیت این است که از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ روند فزاینده تورم به سمت پایین افتاد و در سرازیری قرار
گرفت. نکته بسیار با اهمیت این است که این روند حتی اگر دولت کاری نمی‌کرد این
کاهنده شدن نرخ تورم اتفاق می‌افتاد. پیش از نیمه دوم سال ۱۳۹۲
چند اتفاق افتاده بود که نرخ تورم را به سرعت به سمت بالا هدایت کرد. یکی از آنها
جهش قیمت حامل‌های انرژی بود که از زمستان ۱۳۸۹ به‌دلیل
اجرای قانون هدفمندی اتفاق افتاد. شوک ارزی که اتفاق افتاد و قیمت دلار را به سرعت
بالا برد و منجر به رشد سریع سایر کالاها نیز شد تا سال ۱۳۹۲
ایرادات خود را برجای گذاشت و آثار تورمی این تغییرها تخلیه شده بود. پس از کاهش
نرخ رشد تورم تا ۱۵درصد در پایان سال ۱۳۹۳
اکنون به هسته سخت تورم رسیده‌ایم که برای کاهش آن نیازمند تدبیرهای ضدتورمی
نیرومندی هستیم. رشد اقتصادی پیش‌بینی شده برای سال ۱۳۹۳
در مرکز پژوهش‌های مجلس این است که این رشد ۲درصد
خواهد شد. بانک جهانی نیز این عدد را 1.5درصد و نرخ تورم را 15.6درصد اعلام کرده
است. بانک مرکزی براساس آمار اعلام شده از سوی دستگاه‌های اجرایی نرخ‌های رشد را
اعلام کرده است که باید کمی درباره این ارقام احتیاط کرد.
سال۱۳۹۴ را
درحالی شروع کرده‌ایم که می‌دانیم دو عدم اطمینان در متغیرهای اقتصاد ایران حتمی
است؛ یک عدم قطعیت مربوط به میانگین قیمت نفت در سال۱۳۹۴
است. تازه‌ترین پیش‌بینی‌ها این است که قیمت هر بشکه نفت در سال‌های
۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ در دامنه‌یی
میان ۷۰دلار و ۸۰دلار
باشد، اما به هر حال عدم قطعیت وجود دارد.
دومین متغیر اثرگذار بر اقتصاد ایران که درباره آن اطمینان
وجود ندارد متغیر تحریم‌های اقتصادی است. براساس این دو عدم قطعیت می‌توان
سناریوهای گوناگون پیش‌بینی کرد. یک سناریو می‌تواند این باشد که قیمت نفت همین
رقمی باشد که الان هست و در ضمن تحریم‌ها هم ادامه دارد. پیش‌بینی‌های مرکز پژوهش‌ها
که براساس یک مدل اقتصاد کلان است که دو سال روی آن کار شده و از مدل طراحی شده
دکتر هاشم پسران با کمی تعدیل انجام شده، این است که در حالت اخیر نرخ رشد اقتصادی
ایران در سال۱۳۹۴ معادل ۳/0درصد باشد. بانک جهانی نیز با همین فرض‌ها نرخ رشد 6/0درصدی
پیش‌بینی کرده است. این نرخ رشد نسبت به نرخ رشد ۲درصدی
پیش‌بینی شده سال۱۳۹۳ با افت شدید همراه است. در سال۱۳۹۵
نیز رشد7/2درصد پیش‌بینی شده است. امسال آثار کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ایران و رشد
آن موثر خواهد بود. اگر قیمت نفت در بازارهای جهانی تا ۲۰درصد
رشد را تجربه کند نرخ رشد اقتصاد ایران امسال ۸/0درصد خواهد بود و سال۱۳۹۵
به ۳درصد خواهد رسید.
درصورتی که سناریو این باشد که مذاکرات به نتیجه خوب برسد
و تحریم‌ها بلافاصله لغو شوند نیز چند سناریو وجود دارد و رشد احتمالا در سال۹۴
به 6/2درصد می‌رسد ولی اثرات عمده آن در سال۱۳۹۵
آشکار می‌شود. همه پیش‌بینی‌ها این است زیرا تفاهم گونه‌یی است که آثار آن در سال۱۳۹۵
خواهد بود و نرخ رشد به 3/6درصد می‌رسد. کانال‌هایی که پس از تحریم به رشد شتاب می‌دهند
عبارتند از: اول، بخشی از تحریم‌های نفت برداشته می‌شود و ارزش افزوده نفت افزایش
می‌یابد. کانال دوم این است که درآمدهای نفت را در اقتصاد ایران
وارد می‌کند و کانال سوم از طریق بودجه دولت است که هزینه‌های عمرانی خود را
افزایش می‌دهد. درصورتی که تحریم‌ها حذف نشود و وضع موجود ادامه یابد نرخ
تورم سال۱۳۹۴ و ۱۳۹۵
به‌ترتیب
۱۸ و ۲۰درصد
خواهد شد. درصورتی که تحریم‌ها حذف شوند نرخ تورم سال۹۴
به ۱۵ و نرخ تورم سال۱۳۹۵
به حدد ۱۰درصد تنزل می‌یابد. حذف تحریم‌ها به رشد ۲درصدی
تولید ناخالص داخلی در سال۹۴ و ۴درصدی
سال۹۵ می‌رسیم.
اقتصاد ایران ظرفیت‌های مناسبی برای رشد دارد. وجود منابع
انسانی نیرومند و دارای آموزش‌های تخصصی بالا، منابع زیرزمینی قابل‌قبول و تجربه
برنامه‌ریزی بالا از عوامل مهم رشد اقتصادی‌اند که ایران این عناصر را دارد، اما
چرا اقتصاد ایران در موقعیت مناسبی قرار ندارد و یکی از بالاترین نرخ‌های تورم را
دارد و نرخ رشد آن پایین است.
منبع: بولتن نیوز