پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)-توافقنامه
سعدآباد و بیانیه تهران برای آزمودن مهارت‌های روحانی در دستیابی به توافقاتی که
مفاد آنها تداخلی با تلاش‌های دولت برای پیشبرد برنامه هسته‌ای نداشته باشد، نمونه
های خوبی محسوب می‌شدند.
اگرچه جان
کری و محمدجواد ظریف وزرای امور خارجه آمریکا و ایران هفته گذشته برای پیشبرد
مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران در ژنو دیدار کردند، اما احتمالا باراک اوباما
رئیس جمهور آمریکا و حسن روحانی همتای ایرانی وی از پیش در مورد زمان مناسب برای
امضای برنامه اقدام مشترک جامع تصمیم گیری کرده اند.
روحانی،
توافق کننده زیرک و وقت شناس ایران که آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران نیز
به وی اطمینان دارد، در یک سال اخیر مذاکرات تدابیر رئیس جمهور آمریکا را پذیرفته
است. روحانی عامل اصلی دستیابی ایران به خواسته اصلی این کشور در مذاکرات محسوب می
شود: به تعلیق درآمدن تحریم های اعمال شده از سوی اروپا و آمریکا و در عین حال
محافظت از وجوه اصلی برنامه هسته ای ایران.
روحانی به
عنوان نظاره گر هوشمند و دقیق صحنه های سیاسی آمریکا و اروپا بدون شک دریافته
اوباما به شدت بر نتیجه آنچه «توافقی تاریخی با تهران» می انگارد، سرمایه گذاری
کرده است. فرانسه، انگلیس و آلمان احتمالا از مداخله (سنگ اندازی) در روند دستیابی
به توافق خودداری خواهند کرد به ویژه اینکه مسئله منافع ملی تجاری آنها مطرح است.
به طور مشابه، روسیه و چین نیز از توافقی که مورد قبول دولت ایران باشد، حمایت
خواهند کرد.
روحانی
شاهد استفاده اوباما از قدرت اجرایی ریاست جمهوری چه در زمینه مناقشه آمیز مهاجرت
در سیاست داخلی و چه در مسائل سیاست خارجی همچون از سرگیری روابط دیپلماتیک با
دولت کوبا بوده است. مسئله قابل توجه تر اینکه اوباما به کنگره آمریکا در مورد
هرگونه تلاش برای تصویب لایحه اعمال تحریم های جدید علیه ایران هشدار داد و تهدید
کرد لایحه را در صورت تصویب در کنگره وتو خواهد کرد؛ چرا که از دیدگاه اوباما، این
لایحه ممکن است گفتگوهای هسته ای را از مسیر خارج کند. در شرایط کنونی هر لایحه ای
علیه ایران باید با اکثریت آراء به تصویب برسد تا در مقابل تهدید وتوی اوباما دوام
آورد.
در عین
حال رئیس جمهور ایران می داند که در پی انتخابات کنگره سال 2014، جمهوری خواهان
اکنون هم سنای آمریکا و هم مجلس نمایندگان این کشور را تحت کنترل دارند. با نزدیک
شدن آغاز فصل تبلیغات برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 آمریکا، احتمال حصول
توافق هسته ای که به تعلیق تحریم های اعمالی علیه صادرات نفتی ایران و بانک مرکزی
این کشور منجر شود، کاهش می یابد. تهران احتمالا به این باور می رسد که بهترین
زمان برای نتیجه گیری برنامه اقدام مشترک جامع، هفته های آتی خواهد بود.
تعجیل
واشنگتن
تصمیم
اوباما برای مقابله با کنگره در جلوگیری از تصویب لایحه در مورد توافق هسته ای
ایران، می تواند مزیتی چشمگیر برای ایران به وجود آورد. اوباما می تواند برنامه
اقدام مشترک جامع را به امضا رساند و اعلام کند که توافقنامه اجرایی حاصل شده است،
توافقنامه ای که نیاز به موافقت سنا ندارد. بدین ترتیب اوباما می تواند روند لغو
تحریم ها علیه ایران را به عنوان یکی از شرایط اجرای توافقنامه آغاز کند و تا
پایان دوره ریاست جمهوری خود، تا ماه ژانویه سال 2017، به روند لغو تحریم ها ادامه
دهد. بدین ترتیب زمان بندی امضای توافقنامه دیگر در گرو سیاست های انتخاباتی
نخواهد بود. همچنین، اوباما شخصا بزرگترین مدافع برنامه اقدام مشترک جامع
خواهد بود، چرا که رئیس جمهور آمریکا نمی خواهد دستاورد دیپلماتیک مهمش توسط کنگره
جمهوری خواه خنثی شود.
زیرکی در
مذاکرات
آیت الله
خامنه ای رهبر معظم ایران به خوبی از زیرکی قابل توجه روحانی در مذاکرات هسته ای
با آمریکا و اتحادیه اروپا آگاه است. توافقنامه سعدآباد و بیانیه تهران برای
آزمودن مهارت های روحانی در دستیابی به توافقاتی که مفاد آنها تداخلی با تلاش های
دولت برای پیشبرد برنامه هسته ای نداشته باشد، نمونه های خوبی محسوب می شدند.
روحانی خود آشکارا اعلام کرده است به اینکه مفاد توافقنامه های مذکور مانعی برای
برنامه هسته ای ایران نبودند، افتخار می کند. بدون شک روحانی می داند که می تواند
بار دیگر به چنین توافقی دست یابد، به ویژه اینکه رئیس جمهور آمریکا نیز برای
دستیابی به توافق مصمم است. با توجه به همه مسائل ذکر شده، شنیدن این خبر که
روحانی مقامات ارشد ایران را به پذیرفتن هر چه سریعتر توافقنامه ترغیب کرده است،
چندان غیرمنتظره نخواهد بود.
گزینه های
پیش روی ایران
اکنون
سوال این است که راهبرد (حرکت) نهایی ایران در گفتگوهای هسته ای چه خواهد بود؟
گزینه اول می تواند موافقت آیت الله خامنه ای با روحانی و سوق دادن وی به دستیابی
به توافقی سیاسی و یا امضای برنامه اقدام مشترک جامع تا مهلت ماه مارس باشد؛ گزینه
دیگر این است که رهبر ایران به مذاکره کنندگان اعلام کند گفتگوها را به شیوه ای
پیش ببرند که نیاز به یافتن جایگزینی برای توافق اولیه مطرح شود و بدین ترتیب
ایران زمان بیشتری برای پیشبرد برنامه هسته ای داشته باشد و آمریکا و اروپا را به
تدریج به تسهیل تحریم ها راضی کند.
با این
حال، گزینه اول مناسب تر محسوب می شود. چنین راهبردی تهدیدهای کنگره را در مورد
اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران و یا اعمال نفوذ بر مفاد برنامه اقدام مشترک
جامع، خنثی می کند. در عین حال، چنین توافقی ایران را از مواجهه با خطر فروپاشی
اقتصادی حفظ می کند و امکان دسترسی ایران را به میلیاردهای دلار دارایی مسدود شده
این کشور فراهم می آورد. به علاوه، با چنین توافقی امکان پیشرفت برنامه هسته ای
ایران وجود خواهد داشت. با توجه به اینکه دولت اوباما در شرایط کنونی توافق با
ایران را دستاورد تاریخی سیاست خارجی آمریکا می داند، آیت الله خامنه ای رهبر معظم
ایران نیز ممکن است در نهایت با امضای توافقنامه هسته ای توسط روحانی تا پیش از
مهلت ماه مارس موافقت کند.
منبع: دیپلماسی ایرانی
موضوعات مرتبط: تحلیل اخبار - اخبار اقتصادی