پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)-پایگاه معتبر «نشنال گاز یوروپ» که به
طور تخصصی به صنعت گاز اروپا می پردازد، در گزارشی تاثیر تحریم های گازی و نفتی بر
روسیه و واکنش احتمالی این کشور به این اقدامات را بررسی کرده است. آیا روسیه
سناریوی ایران را در پیش می گیرد یا آفریقای جنوبی؟
گروه بین الملل، پایگاه معتبر «نشنال گاز یوروپ» که به طور تخصصی به صنعت گاز اروپا می پردازد،
در گزارشی تاثیر تحریم های گازی و نفتی بر روسیه و واکنش احتمالی این کشور به این
اقدامات را بررسی کرده است. آیا روسیه سناریوی ایران را در پیش می گیرد یا آفریقای
جنوبی؟
به نقل از «نشنال گاز یوروپ»، وزیر خارجه روسیه، سرگئی
لاوروف در مورد تشدید تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا و اصرار آلمان بر حفظ تحریم ها تا عقب نشینی
روسیه از اکراین بی اعتنا ظاهر شد. وی گفت: «روسیه قصد ندارد که در مورد شرایط لغو
تحریم ها مذاکره کند.» آیا این بی اعتنایی به معنی این است که روسیه می تواند آسیب
ها را تحمل و بازار انرژی اش را حفظ کند یا اینکه ضربه های افتصادی قابل توجه است
اما دولت موضع خود را تغییر نخواهد داد (سناریوی ایران) ؟ آیا اهرم فشار اصلی کاهش
قیمت نفت و نه تحریم هاست؟
پروفسور آندره بلی، پروفسور دانشگاه تاترو، بیشتر سناریوی
ایران را معقول می داند. وی می گوید: «تحریم های غرب ضد صنایع نفت و گاز روسیه
تاثیری قابل توجه و البته غیر مستقیم گذاشته اند. هنوز خیلی زود است که انتظار
داشته باشیم تحریم ها تاثیر سیاسی فوری روی موضع روسیه نسبت به اکراین داشته
باشند. با این وجود، دشواری های خاصی برای بزرگترین تولید کننده منابع هیدروکربنی
جهان پدید آمده است.
در واقع، تاریخ تحریم ها ثابت می کند که فشار اقتصادی به
ندرت منجر به تغییر سیاسی می شود. شاید تحریم های ضد آفریقای جنوبی در میان معدود
نمونه های تغییر سیاسی ناشی از انزوای اقتصادی باشند، در حالی که موارد ناموفق
زیادی وجود دارند (کوبا، ایران و عراق از مهم ترین نمونه ها هستند) که نشان می
دهند ابزارهای اقتصادی در امور بین المللی تاثیر محدودی دارند. در اکثر موارد،
تحریم ها بهانه ای برای شکست های اقتصادی به دست می دهند و بیشتر تندروی ژئوپلتیک
را در معادله شرایط تقویت می کنند.
در حال حاضر، نخبگان سیاسی روسی و مهمتر از همه رییس جمهور
روسیه، قصد ندارند که موضع خود در مورد اکراین را تغییر دهند حتی اگر دشواری های
اقتصادی فراوانی پدید آید. بنابراین، خیلی ها در روسیه مدعی هستند که تحریم ها
اصلا تاثیری نداشته اند. با این وجود، صنعت با دشواری هایی مواجه است، مخصوصا در زمینه
جذب اعتبار و سرمایه. و با کاهش قیمت نفت شرایط بدتر شده است.»
مطمئنا کاهش قیمت نفت باعث می شود که جایگاه روسیه پیچیده
تر شود. با این وجود، حتی اگر قیمت نفت باثبات شود، شرایط برای روسیه بهتر نمی شود
چون مشکلات واقعی خیلی عمیق تر هستند. نخست اینکه، جهان در آستانه یک تحول بزرگ در بخش انرژی جهانی است
که ناشی از دو عامل است: 1) انقلاب شستی که قرار است منبع تامین انرژی جهانی را از
شرق به غرب منتقل کند چون قاره آمریکا مرکز تولید هیدروکربن جهان خواهد بود و 2)
تقاضای فزاینده در آسیا.
روسیه باید در حین توسعه صنعت انرژی خود با قوانین جدید
رقابت سازگار شود. و این جایی است که مشکلات داخلی شروع می شود. میادین مرسوم نفت
و گاز حدودا 90 درصد تولید نفت روسیه را تشکیل می دهند. این میادین در حال ورود به
فاز نزولی خود هستند. در دوره شوروی، مخصوصا در دهه 1960 تا 1980، میادین نفتی
مورد استفاده بیش از حد قرار گرفتند با این شعار که « به آمریکا برس و ازش سبقت
بگیر». ذخایر عظیم هیدروکربنی و کم بودن هزینه استخراج نفت باعث شد که روسیه مجبور
نباشد به دنبال بهبود فناوری خود باشد. نتیجه این امر ضعف در مهندسی نفت و گاز و
خالی شدن میادین نفتی و گازی است. علی رغم هشدارهای زیاد، این کشور سرمایه گذاری
کافی را صرف به روز رسانی فنی و ایجاد میادین جدید نکرد. در نتیجه در اواخر دهه
1980 این کشور با فروپاشی سیستم تولید نفت خود رو به رو شد.
در دهه 2000 شرایط بهتر بود و افزایش قیمت نفت موجب شد که سیل
متخصصان و شرکت های خدماتی خارجی وارد این بخش شوند تا تولید افزایش یابد. اکثر
شرکت های تولید نفت در روسیه با همکاری شرکت های خدماتی خارجی ایجاد شده اند. این
یعنی ترکیب فناوری و کارشناسان خارجی و شرکت های خدماتی که باعث می شوند روسیه
کاملا در مقابل تحریم های غرب آسیب پذیر باشد، تحریم هایی که به صورت آشکار هدف
شان جلوگیری از رشد اقتصاد انرژی روسیه است، جایی که فناوری انرژی و تخصص جدید
مورد نیاز است.
در پنجم دسامبر، شورای اتحادیه اروپا اصلاحاتی در مورد
تحریم ها ضد روسیه منتشر کرد. در این اصلاحات مواردی هم مربوط به حوزه انرژی بود،
از جمله ممنوعیت فروش، تامین و صادرات تجهیزات پروژه های اکتشاف و تولید نفت در
فلات قاره روسیه و نواحی ویژه اقتصادی. ظاهرا اتحادیه اروپا تحریم ها را جدی پیش
می برد و برای بلندمدت آماده است.
در بازه میان مدت و کوتاه مدت، تحریم ها ممکن است موجب
مشکلاتی جدی شوند: مثلا برخی از شاخه های اقتصاد روسیه به میزان 70 تا 90 درصد
وابسته به واردات از غرب هستند (ابزار مهندسی بیش از 90 درصد وابسته است که شامل
صنایع نفت و گاز می شود، صنعت الکترونیک نیز بیش از 80 درصد وابستگی دارد). در این
اوضاع، حجم صادرات به آرامی شروع به کاهش کرده است: براساس اعلام اداره گمرک فدرال
روسیه، از ماه آگوست تحویل گاز به کشورهای غیر مشترک المنافع 20 درصد کاهش یافته
است.
با این وجود، علی رغم تمام تلاشهای اتحادیه اروپا برای کاهش
وابستگی به گاز روسیه و سقوط تقاضا، این کشورها تا سال 2030 حداقل به 100 میلیارد
متر مکعب گاز نیاز خواهند داشت. براساس آمار صادراتی گازپروم، در دوره میان مدت
اروپا براساس تعهدات قراردادی خود باید 75 درصد گاز کنونی را وارد کند (115
میلیارد متر مکعب در سال). با وجود اینکه بعضی کشورها تلاش می کنند که منابع تامین
گاز را متنوع سازند، هزینه این کار نسبتا بالاست. برای مثال، پایانه LNG کلایپدا در لیتوانی حدود 128
میلیون دلار هزینه دارد و قیمت LNG وارداتی نروژ که از این طریق می تواند وارد اروپا شود نیز بهتر از
پیشنهاد گازپروم نیست.
به طرز جالبی، تحریم های غرب به نحوی به روسیه سود می
رسانند. با کاهش قیمت نفت کشور مجبور خواهد بود که راه حلی برای مشکلات قدیمی
بیابد. شرکت های تولید کننده انرژی باید بعضی کارهای خدماتی را خود انجام دهند و
کارشناسان خارجی را با کارشناسان داخلی تعویض کنند. مساله دیگر افزایش بازده انرژی
است که نیازمند فناوری های نوآورانه است، به جای اینکه تجهیزات مربوط به اواخر دهه
1990 به کار گرفته شود. از این دیدگاه، بحران اقتصادی می تواند محرک بازسازی بخش
انرژی روسیه باشد.
وابستگی متقابل اتحادیه اروپا و روسیه در طی دهه ها شکل
گرفته است. فرآیند تامین انرژی را نمی توان به راحتی تغییر داد: حتی اگر آمریکا
بخواهد این کار را بکند. برای مثال، رییس جمهور اوباما نمی تواند به راحتی به
تولیدکنندگان LNG آمریکا دستور دهد که گاز شستی
آمریکا را در اسرع وقت به اروپا برسانند.
تا زمانی که روسیه
و اروپا به یکدیگر وابسته باشند، باید راهی برای همراهی پیدا کنند. این عمدتا به
این معنی است که روسیه باید در سیاست خارجی خود که منجر به کاهش قدرت آن در همه
حوزه ها شده بازنگری کند. دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه اخیرا گفت که روسیه باید
«سرانجام آمپول نفتی را کنار بگذارد.» در حال حاضر میزان وابستگی بودجه روسیه به
درآمدهای نفتی و گازی 52 درصد است. با کاهش قیمت نفت درآمدهای بودجه ای به ازای هر 1 دلار کاهش قیمت نفت برنت حدود
2 میلیارد دلار کاهش می یابد.
آندره بلی نتیجه می گیرد: «گذشت زمان نشان خواهد داد که آیا
نخبگان سیاسی و اقتصادی روسیه سناریوی «آفریقای جنوبی» یا «ایران» را در قبال
مشکلات اقتصادی در پیش خواهند گرفت. به دلیل وابستگی متقابل، ریسک سرمایه گذاری و
ریسک بازار ناشی از تحریم ها، این تحریم ها روی دوش روسیه بیشتر و بیشتر سنگینی
خواهند کرد.»
منبع: بولتن نیوز
موضوعات مرتبط: اخبار اقتصادی - تحلیل اخبار