پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)-رئیس
اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه ظرفیت بازار کشورهای همسایه مغفول مانده است،
گفت: نظام تجاری مشخصی برای بازار خارجی نداریم و بخش خصوصی با رقابت نادرست،
بازار خارجی را از دست می‌دهد.
خبرگزاری فارس-گروه اقتصادی، مرد کهنه کار حوزه
اقتصاد معتقد است، دولت برای رهایی از اتکا به درآمد نفتی باید به سمت
درآمدهای جایگزین و توسعه صادرات غیر نفتی و خدمات فنی مهندسی پیش برود که
البته بی‌هزینه نیست و دولت همان طور که از تولید حمایت می‌کند، باید از
توسعه بازارهای صادراتی هم حمایت کند.
رئیس
اتاق بازرگانی تهران در لابه‌لای نیم ساعت گفت‌وگو با خبرگزاری فارس این را هم گفت که اگر چه طی سال‌های پس
از انقلاب اسلامی کم و کاستی‌هایی داشته ایم و اما جهت حرکت به سمت درستی
بوده و اکنون نیز فرهنگ اقتصاد مقاومتی ملکه ذهن تمام مدیران سازمان‌ها شده و فقط
باید سرعت بگیرد.
آل
اسحاق بر این نکته اذعان می‌کند که آن طور که باید از بازارهای همسایه استفاده
نکرده‌ایم و زمانی برنامه‌ای برای تجارت نداشتیم، اما اکنون نسخه‌های خوبی پیش رو
داریم، به شرط آنکه تجارت از حاشیه به متن بیاید و اکنون فعالان اقتصادی به این
نتیجه رسیدند که حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود، مسائل اقتصادی ما واردات صرف را
نمی‌پذیرد و ایران دیگر ایران 40 سال پیش نیست که دروازه‌هایش بی‌حساب و کتاب به
روی واردات باز شود. او نداشتن نظامات تجاری را از دیگر مسائلی می داند که
سبب شده تجار ایرانی در بازارهای خارجی رقیب یکدیگر شوند که هم قیمت ها
را بی ضایطه پایین می‌آورد و هم ممکن است با کاهش کیفیت بازار را از دست بدهیم.
فارس: برخی
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است به دلایل مختلف و شیطنت‌های سیاسی قیمت
نفت تا سال آینده به 50 دلار هم برسد و از آنجایی که بخش مهمی از بودجه دولت
وابسته به فروش نفت است و از طرفی به دلیل تحریم با محدودیت فروش نفت مواجه هستیم،
در این شرایط باید به کدام بخش بیشتر توجه کنیم و اگر تحریم‌ها هم برداشته شود،
چقدر آمادگی ورود به بازارهای صادراتی را داریم؟
آل
اسحاق: باور من این است، نسخه‌ای که به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح
شده نسخه کاملاً عملیاتی، اجرایی و متناسب با واقعیت‌های روز کشور است در حقیقت
خلاصه همه هزینه فایده‌ها و همه سعی و خطاهایی که کرده‌ایم با توجه به اقتضائات
موجود کشور و آن چیزی که بخش خصوصی ظرف این مدت از آن انتقاد کرده یا پیشنهاد
داده است می‌توان ادعا کرد که بالای 80 درصد از خواسته‌های بخش خصوصی در این نسخه
وجود دارد که زمینه رشد و توسعه کشور را فراهم می‌کند.
ما
الان نسخه عملیاتی داریم. زمانی بود که نمی‌دانستیم می‌خواهیم چه کار کنیم. مهمتر
آنکه بالاترین مقام کشور بر این نسخه صحه گذاشتند، ولی در عمل می‌بینیم آنچه که
باید اتفاق نمی‌افتد و سرعت لازم را نداریم.
ما
در شرایطی قرار داریم که رقبای ما با حمایت‌های خاصی که از یکدیگر می‌کنند به
دنبال آن هستند، تا به شدت میدان (بازارهای جهانی) را از دست ما بگیرند. به عنوان
مثال بازار روسیه، بازار افغانستان و بازار عراق از نظر موقعیت ژئوپلتیکی بهترین
بازار برای ما محسوب می‌شود، ولی به هر صورت آنطور که باید از آن استفاده نکرده‌ایم
که باید چرایی آن را برآورده کنیم.
فارس: ملزم شدن
دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولید داخل همواره در دستور کار بوده، اما
متأسفانه از گوشه و کنار می‌شنویم که حتی برخی وزارتخانه‌های ما برای تأمین نیازهای
خود علی‌رغم تولید باکیفیت داخل خرید جنس خارجی را ترجیح می‌دهند و قراردادهایی با
شرکت چینی یا ترک بسته می‌شود، چرا که ممکن است منافع برخی با این موضوعات گره
خورده باشد. از طرفی دولتمردان می‌گویند دولت فقط می‌تواند با برداشتن مقررات و
قوانین دست و پاگیر راه را هموار کند و بخش خصوصی است که ممکن است برای انعقاد یک
قرارداد قیمت‌ها را تا حد زیادی پایین آورده یا رقابت مخربی با شرکت‌های مشابه
ایرانی در بازارهای جهانی داشته باشد، برای این گونه مسائل چه باید کرد؟
آل
اسحاق: حرف ما این است که باید جایگاه تجارت در نظام تصمیم‌گیری
اقتصادی بازنگری جدی شود. هم از جنبه نفی، هم اثباتی و هم سلبی تا زمانی که
استراتژی نظام کشور ما مبتنی بر منافع ملی و واقعیت‌ها تنظیم نکنیم و همه عوامل
مؤثر در این امر از جمله دولت، نهادهای بخش خصوصی به این موضوع اهمیت اساسی ندهند
مشکل حل نمی‌شود. هنوز که هنوز است بحث بازرگانی و تجارت جزو اولویت‌های اصلی ما
در تصمیم‌گیری‌ها نیست و به آن به عنوان یک تابع نگاه می‌کنیم.
تجارت
باید از حاشیه به متن بیاید. حتی امروز معاون وزیر خارجه کشورمان اذعان داشتند که
اگر بخواهیم روابط بین‌الملل با کشورها را ترمیم کنیم، باید تجارت بین‌الملل ما
نیز در کنار ما یار و همراه باشد.
این
نشان می‌دهد که نخ تسبیح جریان چه در حوزه‌های سیاسی و چه در نحوه استفاده از اهرم‌های
اقتصادی در رابطه با نقش اولیه را دارد. مشکلی که داریم این است که خودمان در
بازارهای جهانی رقیب یکدیگر می‌شویم، چرا که نظامات تجاری نداریم.
به
عنوان مثال در سفری که اخیرا به گرجستان داشته‌ام، بالای 80 تا 90 درصد تأمین
بازار قیر این کشور در دست ایران است منتهی به دلیل اینکه یک عده‌ای کوتاه‌نگر
بوده و فقط می‌خواهند بازار را داشته باشند، یک سوم یا نصف قیمت واقعی قیر به طرف
خارجی قیمت داده‌اند تا جایی که یکی از بازرگانان در این حوزه اذعان داشت که اصلاً
فروش قیر با چنین قیمتی مقرون به صرفه نیست و حتی خریداران نیز از این موضوع تعجب
می‌کنند، در حالی که ممکن است کیفیت کار افت کرده و نتیجه آن می‌شود که در کوتاه‌مدت
بازار را از دست بدهیم. ما به عنوان اتاق بازرگانی یا وزارت صنعت، معدن و تجارت
باید فکری به حال اینگونه رقابت‌های مخرب که بر کیفیت کالا هم تأثیرگذار است بکنیم
و داشتن یک سازمان هماهنگ‌کننده و ناظر بر صادرات کالا ضروری است.
فارس: برخی هم
ایجاد این گونه ایستگاه‌های بازدارنده را عاملی در کندی سرعت در روند تجارت می‌دانند
که نمونه آن درخواست مجوزهای استاندارد و ثبت سفارش است؟
آل
اسحاق: ما با این مسئله هم مواجه هستیم. از طرفی به دنبال آن
هستیم که دولت هیچ دخالتی در این زمینه نکند و بازرگان آزادی عمل و آزادی عبور داشته
باشد، ولی از طرفی با رقابت‌های ناسالم در بخش خصوصی ممکن است بازارهای اطراف را
از دست بدهیم از طرفی نمی‌توان دخالت‌های بی‌مورد و بوروکراسی زائد در بخش دولتی
را نادیده گرفت.
اگر
معتقدیم روابط اقتصادی ما با 15 کشور اطراف می‌تواند در ایجاد امنیت و توسعه روابط
سیاسی مؤثر باشد، قطعاً این موضوع هزینه‌بر است و مشکل اینجاست که در مبانی ارزشی
می‌خواهیم موضوع را مجانی تمام کنیم. دولت اگر می‌خواهد توسعه روابط سیاسی و
اقتصادی به 15 کشور اطراف داشته باشد، باید مقداری هزینه کند به عنوان مثال الان
به دلیل نداشتن خط مستقیم هوایی به روسیه تجار ما به راحتی نمی‌توانند به این کشور
تردد کنند، تا زمینه انعقاد قراردادهای تجاری را فراهم نمایند چه اشکالی دارد که
دولت یا سازمان هواپیمایی کشوری در این راستا به میدان آمده و خطوط هوایی راه‌اندازی
کند و بخش خصوصی هم در کنار آن کمک کند. اما اینکه توپ را به زمین همدیگر
بیندازیم، به نتیجه نخواهیم رسید.
فارس: مشکل فقط
این چیزها نیست! حتی ما خط کشتیرانی و خطوط ریلی در بسیاری از نقاط کلیدی نداریم!
یعنی شما معتقدید دولت باید بودجه عمرانی در راستای توسعه صادرات در نظر بگیرد؟
آل
اسحاق: احسنت. یعنی اگر ما قبول داریم که مسأله استراتژی تجارت
مهم است و مسائل امنیتی در آن دخیل است، باید قبول کنیم که هیچ تصمیمی بدون هزینه
نیست و این را باید از ذهنمان بیرون کنیم که تغییر و توسعه تجارت بی‌هزینه است یا
هزینه آن را بخواهیم گردن دیگران بیندازیم.
دولت
الان در بخش تولید در حال حمایت است ولی فکر می‌کند که بخش تجارت و توسعه روابط
تجاری باید مجانی تمام شود در حالی که بسترهایی مانند ایجاد راه، جاده، راه‌اندازی
خطوط پروازی و کشتیرانی به حمایت ویژه نیاز دارد.
فارس: یکی از
نکاتی که در اقتصاد مقاومتی هم به آن بسیار پرداخته شده توسعه صادرات و تجارت غیر
نفتی است، فکر می‌کنید امسال چقدر از بندهای اقتصاد مقاومتی در این زمینه اجرایی
شده است؟
آل
اسحاق: اصل این موضوع که ما باید اقتصادی داشته باشیم که بتواند
در برابر تهدیدها بایستد، تبدیل به وجدان در تمام نهادها و ارگان‌ها شده است و
زمانی در حد شعار بود، اما امروز در سرفصل کارها قرار گرفته است و الان تمام
نهادها کارها و برنامه‌ریزی خود را بر این اساس تنظیم می‌کنند.
و
اکنون فعالان اقتصادی به این نتیجه رسیدند که حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود، مسائل
اقتصادی ما واردات صرف را نمی‌پذیرد و ایران دیگر ایران 40 سال پیش نیست که دروازه‌هایش
بی‌حساب و کتاب به روی واردات باز شود بنابراین ریل‌گذاری اقتصاد مقاومتی انجام
شده است و این نظام اجازه نخواهد داد تا اتفاقات گذشته تکرار شود و عمر تجارت یک
طرفه به پایان رسیده است و بعد از این اقتصاد ایران اعم از صادرات یا واردات باید
برمبنای رابطه دوطرفه باشد و اگر قرار است واردات را توسعه دهیم باید واردات برای
تولید و در جهت صادرات باشد نه واردات مصرفی صرف.
فارس: برخی نسبت
به واردات ذهنیت منفی دارند و فکر می‌کنند واردات امری مردود است!
آل
اسحاق: تجارت امری دایره‌ای است و بعد از این نظام تجاری کشور
توسعه تجارت و توسعه روابط با دید درون‌زای برون‌نگر که تغییری کلی است و یک زمانی
در حد شعار بود.
فارس: یعنی شما
معتقدید در 30، 40 سال اخیر علی‌رغم تمام کمی و کاستی‌ها در جهت مثبت حرکت کرده‌ایم؟
آل
اسحاق: اقتصاد را توپی فرض کنید که داخل آن محتوای مختلفی دارد که
در حال حرکت است که جهت آن درست است، ولی ممکن است محتویات آن به هم ریخته شود،
اگر ما بتوانیم فعالیت داخل را هم جهت با حرکت اصلی کنیم سرعت می‌گیرد.
فارس: اگر دولت
برای یکبار و برای همیشه جراحی انجام داده قیمت ارز را یکسان کند فکر می‌کنید چه
تبعاتی در پی دارد؟
آل
اسحاق: نرخ دلار امری نیست! دولت نمی‌تواند امر کند که قیمت دلار
پایین یا بالا برود و باید قیمت دلار را با ابزار اقتصادی عرضه و تقاضا تنظیم کند.
فارس: کشور ما
بیشترین دلارش را از طریق فروش نفت به دست می‌آورد و وقتی قیمت نفت کاهش می‌یابد
دلار کمتری وارد شده و تقاضای مصرف دلار نیز بالا می‌رود. آیا فکر نمی‌کنید، همین
مسئله سبب افزایش قیمت ارز می‌شود؟
آل
اسحاق: سیاست درست این است که تعادل عرضه و تقاضا را
با سیاست جامع اصلاح کنیم نرخ ارز تابع یک مقوله نیست. بالا رفتن نرخ ارز به ضرر
واردکننده مواد اولیه و تولیدکننده است، ولی برای صادرات راه‌های مختلف در هم
تنیده روی نرخ ارز تأثیرگذار است. هنر دولت و بانک مرکزی را اکنون مسلط بر بازار
می‌بینم البته مسائل بین‌المللی و جنگ روانی نیز بی‌تأثیر نیست، ولی این گونه نیست
که کنترل نرخ ارز از دست دولت خارج شده باشد و به تیم دولت به عنوان تیمی کار بلد
اعتقاد دارم، منتهی نیاز به یک هماهنگی و همدلی بین تمام دستگاهها، رسانه‌ها و بخش
خصوصی وجود دارد.
منبع:
فارس
موضوعات مرتبط: اخبار اقتصادی - تحلیل
اخبار