پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)-بحران
داخلی اوکراین در نزدیک به یک سال قبل، زمینه ساز بروز شدیدترین بحران غرب و شرق
از زمان فروپاشی شوروی به این سود شد. در این راستا، مسکو با حمایت های غیر مستقیم
و دیپلماتیک از شورشیان و در نهایت الحاق شبه جزیره کریمه به فدراسیون روسیه از
طریق برپایی رفراندوم، خشم ایالات متحده و نگرانی اروپا؛ به ویژه کشورهای شرقی این
قاره را برانگیخت. در مقابل کشورهای غربی دست به مقابله به مثل از طریق پشتیبانی
سیاسی از کی یف، برگزاری مانورهای نظامی در نزدیکی مرزهای غربی روسیه، افزایش حضور
لجستیکی در کشورهای کوچک شرق اروپا و تحریم مسکو زدند.
تحریم
اقتصادی روسیه شوک سنگینی بر فضای مبادلات تجاری جهان و نیز عرصه سیاسی بود.
وابستگی اقتصادی کشورها در قرن جدید، بیش از گذشته است. امروزه کشورها توانایی
سرمایه گذاری در تمامی حوزه های نیازمندی داخلی را به علت تخصصی شدن امور، بالا
بودن حجم تقاضاها و تنوع بخش های تجاری، مالی، اقتصادی و تکنولوژی ندارند. این در
حالی است که اقتصاد روسیه چندان محکم و استوار نیست و حتی بودجه این کشور وابستگی
زیادی به فروش مواد خام گاز و نفت دارد. از این رو، پیش از آن که واشنگتن با
همکاری کشورهایی همچون عربستان دست به کاهش قیمت جهانی نفت به زیر 70 دلار بزند،
از اهرم تحریم استفاده کرد.
تحریم
های مرتبط با صادرات کالاهایی با استفاده دوگانه، تحریم بانک های دولتی روسیه و
فروش اوراق قرضه آنها در بازارهای اروپایی، عدم اجازه به مؤسسات اروپایی برای
معامله با نهادهای مالی و بانک هایی که روسیه در آن سهم دارد، ارائه فهرست افرادی
از سیاستمدارن و نزدیکان پویتن که اجازه ورود به اتحادیه اروپا را ندارند و اموال
آنها در اتحادیه اروپا توقیف می شود و همچنین اعمال محدودیت هایی در بخش صادرات
فناوری پیشرفته نظامی به روسیه، مواردی که به توافق 28 کشور عضو اتحادیه اروپا،
ایالات متحده، نروژ، فنلاند، کانادا و استرالیا رسید.
شایان
ذکر است، در این میان اروپا نسبت به ایالات متحده، بیشترین ضرر را خواهد کرد؛ زیرا
آمریکا تجارت اندکی با روسیه دارد. مجموع صادرات سال 2013 این کشور به روسیه تنها
یازده میلیارد دلار بود. این رقم در مقایسه با صادرات سیصد میلیارد دلاری آمریکا
به چین و فروش شرکت های که با سرمایه گذاری آمریکا در چین فعالند، بسیار اندک است.
میزان صادرات محصولات کشاورزی آمریکا به روسیه درسال 2013 کمتر از 1 درصد کل
صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده به خارج از آن کشور بوده است که در واقع حدود
1.2 میلیارد دلار در سال، حجم صادرات موادغذایی آمریکا به روسیه می شود.
اما؛
اروپا روابط تجاری بیشتری با روسیه دارد و برای تهیه سی درصد انرژی مورد نیاز خود
به روسیه وابسته است. برخی کشورها چون فنلاند و بلغارستان همه گاز مورد نیازشان را
از روسیه تهیه می‌کنند. در مقابل دو سوم صادرات روسیه مربوط به حوزه انرژی است و
در نتیجه حدود نیمی از درآمد دولت از صادرات نفت و گاز به دست می آید. بر این اساس
از دست رفتن بازار اروپایی، به شدت مسکو را متضرر خواهد کرد.
با
این وجود، تحریم روسیه به صورت مستقیم تحریم بلاروس، قزاقستان، ارمنستان،
تاجیکستان و حتی خود اوکراین به حساب می‌آید. به این معنا که به علت وابستگی شدید
اقتصادی کشورهای به‌جا مانده از اتحاد جماهیر شوروی سابق به روسیه فعلی و به خصوص
با جدی شدن طرح اتحادیه گمرکی روسیه در منطقه اوراسیا، تحریم این کشور دقیقاً
مساوی با تحریم سایر کشورهای این منطقه نیز هست. از این گذشته تحریم روسیه به‌صورت
غیرمستقیم، تحریم چین و هند هم به حساب آمده و اعلام جنگ اقتصادی به این کشورها
نیز است. علت این است که این کشورها دارای روابط اقتصادی گسترده با روسیه هستند و
زمانی تحریم روسیه می‌تواند معنادار باشد که این کشورها مبادلاتشان با روسیه را
کاهش دهد.
در
مقابل کرملین دست به اقدامی تلافی جویانه زد. اگرچه دولت پوتین اعلام کرد 40
میلیارد دلار از تحریم های غرب متضرر می شوند، اما؛ تصمیم مسکو برای ممنوعیت ورود
مواد غذایی از اروپا، مستمسکی برای تحت فشار قرار دادن کشورهای این قاره بود. بر
این اساس روسیه برای 12 ماه واردات محصولات گوشتی، غذاهای دریایی، سبزیجات، میوه و
فرآورده های لبنی را ممنوع کرد. بصورت مشخص تر می توان گفت گروه کالای گوشتی شامل
گوشت مرغ، خوک، گاو و گوسفند یخ زده، تازه، دودی شده، نمک اندود و سرد، گروه
کالاهای دریایی، اعم از ماهی تازه، یخ زده، فراوری شده و تمامی آبزیان دریایی،
گروه کالایی سبزیجات متشکل از تمامی سبزیجات تازه، فریزشده، خشک شده، گروه کالایی
میوه نیز شامل انواع میوه ها و گروه کالایی فرآورده های لبنی شامل ماست، شیر،
انواع خامه و پنیر، کفیر و غیره می باشد.
در
این میان طبق آمار مراکز اطلاعاتی اروپا، لهستان در مقام اول ضررهای ناشی از این
تحریم ها قرار گرفته است. بعد از آن نروژ قرار دارد که در سال گذشته میلادی
میلیاردها دلار صادرات مواد غذایی به روسیه داشته است. تحریم واردات محصولات
کشاورزی دو تأثیر عمده نیز بر کشورهای غربی خواهد گذاشت، اولین این تأثیرها، بر
میزان درآمد عرضه کنندگان محصولات مذکور خواهد بود و این کاهش در درآمد، باعث خواهد
گردید تولیدکنندگان اروپایی با خطر ورشکستگی مواجه شوند. کاهش قیمت مواد غذایی در
اروپا دومین تأثیر تحریم های روسیه خواهد بود.
لکن
مقامات روسیه پس از این سیاست، به دنبال جایگزین هایی برای اطمینان دهی به مردم
خود برای تأمین امنیت غذایی برآمد. در این راستا مسکو مذاکراتی را با بیش از 16
کشور برای جایگزینی واردات محصولات کشاورزی انجام داد. این کشورها شامل ایران،
آرژانتین، بلاروس، برزیل، شیلی، چین، کلمبیا، اکوادور، قرقیزستان، ماریتیوس،
مکزیک، موزامبیک، پاراگوئه، پرو، سریلانکا، ترکیه، اروگوئه است.
همچنین
به طور جزئی تر، وزیر کشاورزی روسیه اعلام کرد: "در حال حاضر جایگزین‌هایی
برای تامین محصولات ممنوع شده از اروپا انتخاب شده‌اند، مسکو گوشت و محصولات دامی
را که در گذشته از اتحادیه اروپا وارد می کرده است، هم اکنون از کشورهای آمریکای
لاتین مانند برزیل، اروگوئه، پاراگوئه، آرژانتین و البته بلاروس خریداری خواهد
کرد. شیر و لبنیات، کره و پنیر نیز از نیوزیلند و کشورهای آمریکای لاتین، سبزیجات
از کشورهای ترکیه آرژانتین، شیلی، چین، ازبکستان، آذربایجان، گلابی و سیب از
صربستان، آرژانتین، شیلی، چین، گیلاس، آلبالو، زرد آلو و هلو از ازبکستان،
آذربایجان، تاجیکستان، اسرائیل، ترکیه و ایران، مرکبات هم از مراکش، مصر، ترکیه، و
آفریقای جنوبی تهیه خواهد شد."
علاوه
بر این رهبران کرملین تلاش دارند از فرصت مذکور برای تنوع بخشی به مسیرهای صادرات
و واردات خود بهره ببرند. این سیاست، در نهایت منجر به تقویت روابط روسیه با
کشورهای مهم آسیا، امریکای لاتنی و خاورمیانه می گردد که در حال حاضر به دلیل
ساختار متصل سازمان ملل و شورای امنیت، توان تأثیر گذاری سیاسی چندانی ندارند،
اما؛ انتظار می رود در آینده نزدیک وزنه قابل توجهی در مبادلات تجاری و اقتصادی بیابند
و بتوانند با تصمیم های خود کیفیت زندگی مردم غرب را تحت تاثیر قرار دهند.
بر
این اساس، روسیه با چین بزرگترین توافق گازی خود را به انجام رساندند. بعد از 10
سال مذاکره میان پکن و مسکو، مقرر شد، شرکت گاز پروم از سال 2018 سالانه 38
میلیارد مترمکعب گاز به چین صادر کند. این حجم گاز یک چهارم نیاز کنونی چین را
تأمین می کند. چین به عنوان دومین قدرت بزرگ اقتصادی دنیا تا سال 2040 حتی ممکن
است امریکا را پشت سر بگذارد و به بزرگ ترین قدرت اقتصادی دنیا تبدیل شود.
بنابراین نگاه روسیه به چین به گونه ای است که از یک سو تلاش می کند با نزدیک کردن
روابطش با چین، از لحاظ اقتصادی فرصت های جدیدی را برای روسیه ایجاد کند.
همچنین
رئیس گاز پروم اعلام کرد که اروپا از این پس به واسطه ترکیه به سوخت مورد نیاز خود
دست می‌یابد و ترکیه به عنوان متحد استراتژیک روسیه، به زودی منبع توزیع ۵۰
میلیارد مترمکعب گاز به اروپا خواهد بود. ضمن آنکه سه شرکت ترک برای اولین بار در
مورد صادرات شیر و محصولات لبنی به روسیه مجوز گرفتند. از این رو انتظار می رود که
میزان صادرات از منطقه اژه به روسیه که سالانه در حدود 120 میلیارد دلار بود به
دو برابر افزایش یابد.
علاوه
بر این، در آخرین سفر پوتین به هند که چند روز قبل صورت گرفت، شرکت روس اتم روسیه
طبق قراردادی، موظف شد که طی ۲۰ سال آتی ۱۲
رآکتور اتمی برای هند بسازد. همچنین این شرکت با دهلی نو توافق کردند تا تلاش‌های
مشترکی را در حوزه‌هایی مثل اکتشاف، تولید و حمل نفت و گاز و همچنین افزایش برداشت
از ذخایر نفتی را صورت دهند و در ارزیابی و بهره‌برداری از پروژه‌های احتمالی در
هند، روسیه و کشورهای ثالت با یکدیگر همکاری کنند.
منبع: موج
موضوعات مرتبط: اخبار اقتصادی