پایگاه خبری تحلیلی
فولاد (ایفنا)-بهروز بیک علیزاده، تحلیلگر و کارشناس
ارشد بازار و امور بین الملل وزارت نفت در گفتاری برای دیپلماسی ایرانی به بررسی
علل رفتار عربستان در قبال کاهش قیمت نفت و بازار آینده این محصول پرداخته است.
بحث بسیار شایع
به نقش موثر و منحصر به فرد عربستان در اوپک مربوط می شود. به همین دلیل این سوال
مطرح می شود که این نقش موثر و منحصر به فرد از کجا آمده است؟ در حال حاضر عربستان
سعودی بزرگترین صادرکننده و تولیدکننده نفت در اوپک است. از طرفی عربستان نقش
ترازکننده و انحصاری در بازار نفت دارد. هیچ کشوری به غیر از عربستان توان تولید
ظرفیت مازاد را ندارد. بر اساس آمارهای موجود عربستان 2 میلیون و 700 هزار بشکه در
روز ظرفیت مازاد داشته که سایر کشورها فاقد چنین ظرفیتی هستند. وجود چنین ظرفیت
مازادی موجب شده که از سال 2010 تا به امروز، عربستان بتواند حدود یک میلیون و 300
هزار بشکه در روز از نبود دیگر کشورها در بازار سود ببرد. طی این دوره ایران 600
هزار بشکه از دست داده اما در مقابل امارات 300 و کویت بیش از 400 هزار بشکه در
روز در بازار به دست آورده اند.
اما نقش
عربستان تا کی ادامه پیدا خواهد کرد؟ برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به چشم
انداز عرضه و تقاضای جهانی نفت در میان مدت یعنی تا سال 2018 انداخت. در حال حاضر
تقاضا از اوپک برای تولید نفت، حدود 29 میلیون و 700 هزار بشکه در روز است که این
میزان تا سال 2018 به 28 میلیون و 900 هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. درواقع
جهان در سال 2018 نفت کمتری را تقاضا خواهد کرد. این پیش بینی نیز بر اساس عواملی
از جمله کاهش کشش توسعه به تقاضای انرژی و بهره وری صورت گرفته است. اکنون تولید
نفت خام عربستان 9 میلیون و 300 هزار بشکه، عراق، 3 میلیون و 200 هزار بشکه و در
مجموع اوپک 30 میلیون و 200 هزار بشکه است که گفته شده این رقم به 30 میلیون و 600
هزار بشکه نیز خواهد رسید. در این میان برخی کشورها از برنامه افزایش تولید خود
خبر داده اند. عراق اعلام کرده که تا سال 2018 تولید نفت خود را به 6 میلیون بشکه
در روز افزایش خواهد داد. یعنی تا سال 2015 تولید نفت خام عراق به 4 میلیون و 800
هزار بشکه می رسد. لیبی نیز تولید خود را به 700 هزار بشکه افزایش می دهد. اگر
مذاکرات هسته ای به نتیجه برسد، یک میلیون در روز هم اینجا اضافه خواهد شد. آنگولا
نیز اعلام کرده از سال آینده 300 هزار بشکه به تولیدات خود اضافه می کند. در مجموع
از سال 2015 سه میلیون و 700 هزار بشکه نفت خام وارد بازار خواهد شد.
از سوی دیگر
عربستان با چالش هایی رو به روست. نرخ تقاضای داخلی عربستان رو به افزایش است. به
گونه است که پیش بینی می شود رشد 6 رصدی تقاضای داخلی عربستان که از 5 سال قبل
شروع شده، ادامه پیدا کند. به نحوی که مصرف داخلی از 2 میلیون 700 هزار بشکه در
سال 2013 به سه میلیون و 900 هزار بشکه در سال 2018 برسد.
در حال حاضر
عربستان نقش تراز کننده بازار نفت را دارد. همین عامل موجب شد از دیگر کشورها باج
بگیرد. عربستان می گوید زمانی که تولید بازار کم است، باید به عنوان کنترل کننده
وارد شود، هرگاه قیمت ها افزایش می یابد باید از بازار خارج شود. از طرفی برخی
کشورها تا سال 2015 سه میلیون و 700 هزار بشکه در روز تولیدات خود را افزایش
خواهند داد. همچنین عربستان با افزایش مصرف داخلی به میزان 3 میلیون و 900 هزار
بشکه مواجه خواهد شد. اگر قرار بر فداکاری عربستان در مقابل 3 میلیون افزایش
صادرات کشورهای دیگر باشد و در عین حال سه میلیون نیز برای تولید داخلی صرف کند،
با توجه به 9 میلیون و 600 میلیون تولیدی که اکنون دارد در نهایت این میزان
تا سال 2018 به یک میلیون و 900 هزار بشکه نفت خام خواهد رسید که می تواند صادر
کند. بنابراین باید به دنبال راه چاره ای باشد. شاید عربستان باید تا سال 2020
منتظر بماند. سه سناریو برای آینده تقاضای نفت در جهان قابل پیش
بینی است:
- سناریوی
بالا
- سناریوی
متوسط
- سناریوی
پایین
ممکن است تقضای
نفت به 31 میلیون یا حتی 44 میلیون بشکه در روز برسد. اما آیا چنین بشود یا نه،
مشخص نیست. بنابراین در حال حاضر چه باید کرد؟ راه حل عربستان این است که در شرایط
فعلی نوعی اخلال در منطقه ایجاد کند. درواقع با ایجاد ناامنی و بیرون آوردن غولی
به نام داعش وضعیت را کنترل کند. اما تا زمانی که این غول به سمت میدان های نفتی
حرکت نکرده بود، خطری تهدید نمی شد. به محض حرکت داعش به سمت میدان های نفتی
کردستان، واکنش آمریکا را شاهد هستیم، چرا؟ به این دلیل که در میان مدت به
خاطر تحریم های اعمال شده علیه روسیه، آمریکا به نفت عراق نیاز دارد. گرچه عربستان
به دنبال جنگ تمام عیار نخواهد بود زیرا نه تولیدکنندگان و نه مصرف کنندگان
به دنبال چنین جنگی نیستند. با وجودی که عربستان نفت خود را در ژانویه گذشته از 9
میلیون و 900 هزار بشکه به 9 میلیون و 600 هزار بشکه کاهش داده اما دو عامل می
تواند روند کاهش قیمت نفت را کنترل کند.
- تولید
نفت خام رستی آمریکا: البته توافقی مبنی بر این که تا چه میزان از قیمت این
نفت تولید و سپس متوقف می شود، وجود ندارد.
- مشارک
با عربستان: این که کشورهای عضو یا غیر عضو اوپک در این باره با عربستان
مشارکت داشته باشند یا نه.
شاید عربستان
به دنبال این باشد که جایگاه خود را در آمریکا به عنوان بزرگترین مصرف کننده ترمیم
کند. آمریکا توانسته با تولید نفت رستی خود تا حدودی استقلاش را نسبت به
نفت خاورمیانه حفظ و نقش عربستان را کم رنگ کند. هر چند عربستان همچنان به
عنوان یک عامل عمده نفت در آمریکا به حساب می آید.
منبع: دیپلماسی ایرانی
موضوعات مرتبط: نفت - بازار نفت - اخبار اقتصادی