پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)-به علت پایان پذیری ذخایر نفتی کشورهای
صادرکننده نفت، در سال های آتی تقاضا برای گاز افزایش قابل ملاحظه ای خواهد یافت و
این خود می تواند علامتی باشد برای کشورهایی نظیر ایران و روسیه که دارای بزرگترین
منابع گازی جهان هستند.
موضوع
نفت خام و عوامل مؤثر بر آن همواره یکی از موضوعات بسیار مهم در میان تولیدکنندگان
و مصرف کنندگان این ثروت خدادادی بوده است. همچنین نوسانات قیمت این کالای استراتژیک
به خصوص در شرایط اخیر بازار جهانی نفت و تحلیل اثرات آن بر پدیده های مختلف بیش
از پیش مورد توجه قرار گرفته است. از این رو شناخت دقیق و صحیح عوامل تأثیرگذار بر
آن در شناخت هر چه بیشتر بازار جهانی نفت تأثیر بسزایی خواهد داشت.
در
حالت کلی چنانچه نفت را مانند هر کالای اقتصادی دیگری تصور کنیم که دارای
تولیدکنندگان و مصرف کنندگانی می باشد، لذا عرضه و تقاضا برای این کالا بر قیمت آن
و تحولات جهانی ناشی از آن اثرگذار خواهد بود. در حقیقت تقاضا برای نفت، از تقاضا
برای فرآورده های نفتی نشأت می گیرد که به طور غیر مستقیم بر تقاضای نفت خام نیز
اثرگذار است. بر اساس آمار موجود، در 4 دهه گذشته، نفت خام تبدیل به کالایی با
حساسیت پایین قیمتی شده است. این بدان مفهوم است که به علت روی آوردن کشورهای
صنعتی به بهینه سازی در مصرف این انرژی طبیعی و از طرفی نیاز روز افزون آن ها به این
کالا در امر تولید، واکنش آن ها نسبت به افزایش قیمت نفت کمتر از قبل شده است.
زیرا این کالا به یک کالای ضروری برای آن ها تبدیل شده است.
در
واقع بر اساس آمار موجود، به هنگام شوک های نفتی بزرگ که منجر به افزایش قابل توجه
قیمت نفت خام می شود، تقاضا برای این کالا کاهش قابل توجهی پیدا نمی کند زیرا یکی
از نهاده های لازم در امر تولید به خصوص در کشورهای صنعتی می باشد. هر چند که باید
توجه داشت که پدید آمدن انرژی های جایگزین (با وجودی که نمی توانند به طور کامل
جانشینی برای نفت محسوب شوند) بر تقاضای آن به خصوص در سال های اخیر اثر گذاشته
است. با این وجود نفت همچنان جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ کرده است و این
موضوع عمدتاً مورد توجه سازمان اوپک می باشد.
نگرانی
های اوپک
در
حقیقت موضوعی که طی دهه اخیر عمدتاً بر روند تصمیم گیری های اعضای اوپک اثر گذار
بوده است، افزایش تعداد تولیدکنندگان این ماده خام است که قدرت انحصاری کشورهای
عضو این سازمان را تحت تأثیر قرار داده است. در حال حاضر کشور آمریکا به تنهایی
حدود 8 درصد از تولید نفت خام جهان را خود اختصاص داده است و این موضوع بر روند
نوسانات قیمت جهانی نفت اثرگذار بوده است. اما آنچه در این میان حائز اهمیت است آن
است که کشور آمریکا باوجود حجم بالای تولیدات نفت خود، همچنان به دلیل قوانین
موجود در این کشور یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت خام است. از این رو منابع نفتی
سرشار در کشور عربستان و توانایی بالای تولیدی این کشور در تولید و صادرات این
ماده خام با هزینه های نسبی پایین، تحولات بازار جهانی نفت را عمدتاً تحت تأثیر
تصمیمات این کشور قرار داده است. هر چند که بر اساس پیش بینی های صورت گرفته نفت
خام کشور عربستان با توجه به سرعت بالای استخراج در این کشور، در آینده ای نزدیک
رو به اتمام خواهد بود و آنچه که در آینده قابل تأمل خواهد بود در اختیار گرفتن
بازار نفت جهان توسط آمریکا می باشد. یعنی درست زمانی که کشورهای حوزه خلیج فارس و
به خصوص عربستان با کاهش سطح تولید (به علت کاهش منابع خود) مواجه شوند، کشور
آمریکا با صادرات نفت شل می تواند انحصار این بازار را از آن خود کرده و از این
طریق اقتصاد بسیاری از کشورهای جهان را تحت سلطه خود درآورد و این نکته ای است که
به نظر می رسد چندان مورد توجه اعضای اصلی اوپک نمی باشد.
در
واقع در شرایط فعلی، کشور عربستان بدون توجه به این مسائل با افزایش بی رویه صادرات
نفت خود با قیمتی پایین تر از قیمت های رایج در بازار جهانی نفت منجربه سقوط کم
سابقه قیمت نفت شده است، به طوری قیمت جهانی نفت خام با 6 دلار کاهش به 72 دلار و
8 سنت رسیده است و این موضوع بر اقتصاد کشورهایی نظیر ونزوئلا، ایران و روسیه
اثرگذار است.
در
این میان وجود عدم هماهنگی لازم میان اعضای اوپک و عدم توافق بر سر کاهش تولید و
صادرات نفت خام خود بر نابسامانی های به وجود آمده دامن زده است. در واقع اعضایی
نظیر عربستان، امارات، کویت و قطر با استفاده از ذخایر ارزی فراوان حاصل از صادرات
نفت می توانند کاهش قیمت حاصل از تصمیمات اتخاذ شده توسط اوپک را با فروش بیشتر
نفت خود جبران کنند. اما کشور ما که به علت وجود تحریم های
بین المللی در فروش نفت تولیدی خود دچار مشکل شده است و صادرات نفت آن نسبت به قبل
به شدت دچار کاهش شده است، با کاهش قیمت نفت خام ضربات سنگینی را می بایست متحمل
شود. متأسفانه از آنجا که سهم کشور عربستان در صادرات اوپک حدود یک سوم است،
از قدرت تأثیرگذاری بالایی بر تصمیمات اوپک برخوردار بوده و این تصمیمات هر
چند به ضرر سایر اعضا باشد اما باز هم به تصویب می رسد.
راهبرد
دولت در برابر کاهش قیمت جهانی نفت
از
این رو باید گفت که به طور غیر مستقیم اثر تحریم های اقتصادی بر اقتصاد کشورمان
بیشتر از قبل می شود و دولت می بایست این موضوع را در تنظیم بودجه سال آتی خود مد
نظر قرار دهند. در این راستا دولت چاره ای ندارد جز اینکه مخارج جاری خود به طور
قابل توجهی کاهش دهد تا از این مسیر، تولید داخلی کشور در بخش کالاها و خدمات دچار
صدمه نشود. در این راستا در سال آینده می بایست تمرکز خود را بر پرداخت یارانه های
بخش تولید قرار دهد و از این طریق بتواند فضای کسب و کار در کشور را بهبود بخشد. همچنین
یکی از راه کارهای کوتاه مدت در شرایط فعلی، حفظ بازار نفت میان ایران و چین است
زیرا کشور چین هنوز هم همانند کشورهای توسعه یافته نتوانسته است، شدت انرژی بری
کالاهای تولید خود را کاهش دهد و لذا هنوز هم می تواند بازار مناسبی برای نفت خام
ایران باشد.
همچنین
در بلندمدت و میان مدت می بایست توجه بیشتری به ایجاد کارتل گازی به منظور جبران
برخی از صدمات حاصل از کاهش قیمت نفت از طریق صادرات گاز داشت. در واقع به علت
پایان پذیری ذخایر نفتی کشورهای صادرکننده نفت، در سال های آتی تقاضا برای گاز
افزایش قابل ملاحظه ای خواهد یافت و این خود می تواند علامتی باشد برای کشورهایی
نظیر ایران و روسیه که دارای بزرگترین منابع گازی جهان هستند. هر چند که نباید در
این میان نقش نفت شل آمریکا را که با سرعت بالایی در حال ذخیره سازی می باشد بر
آینده بازار جهانی نفت نادیده گرفت و می بایست نحوه استخراج نفت بر اساس رعایت
عدالت بین نسلی صورت گیرد تا در آینده کشور آمریکا نتواند با به دست گرفتن انحصار
این کالا بر اقتصاد کشورهای نفتی حکمرانی کند
منبع: رصد
موضوعات مرتبط: نفت – بازار نفت - اخبار
اقتصادی