پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- در هفته
های اخیر، نشست‌های مختلفی با حضور کشورهای مختلف جهان در چارچوب همکاری ها
و پیمان های منطقه ای برگزار شده و در اکثر آنها موضوع تحریم های یک جانبه آمریکا
علیه ایران، روسیه و سایرکشورهای جهان، مطرح شده و کشورهای جهان با این تحریم ها
مخالفت کرده و آن را مغایر اصل تجارت آزاد جهانی و به زیان منافع کشورها و شرکت
های معتبر بین المللی ارزیابی کرده اند.
به گزارش بولتن نیوز، در نشست
آسه آن در میانمار، نشست آسیا و اقیانوسیه در چین و گروه 20 در استرالیا، مسئله
تقابل روسیه و آمریکا در مخالفت با تحریم‌های یک جانبه آمریکا قابل توجه بوده است.
بسیاری از روسای کشورهای مختلف و
نمایندگان آنها در این نشست ها اعلام کرده اند که تحریم های آمریکا علیه ایران،
خسارات و زیان بسیاری بالای چند میلیارد دلار به اقتصاد و شرکت های این کشورها
آسیب وارد کرده است.
اکثر شرکت ها، کشورهای صنعتی، و رسانه
های جهان به اقدامات و تحریم های آمریکا اشاره کرده و آن را مغایر منافع شرکت های
آمریکایی، اروپایی و آسیایی ارزیابی کرده و خواستار توقف، کوتاه شدن دوره تحریم
ها، لغو تحریم ها و استفاده نکردن از این روش توسط آمریکا شده اند.
در نشست گروه 20 درباره تحریم ها علیه
ایران از سوی برخی اعضای این گروه صحبت خواهد شد. بسیاری از اعضای گروه 20 روابط نزدیکی
با ایران دارند و مخالف تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران هستند و بارها اعتراض
خود را نسبت به این تحریم ها ابراز داشته و به حقوق ایران نیز اشاره کرده اند.
از سوی دیگر، این کشورهای صنعتی، به
خاطر ظرفیت های خالی و نبود مشتری در برخی شرکت های خود، به دنبال توسعه تجارت و
تسهیل روابط تجاری هستند و لذا خواستار آن شده اند که آمریکا روابط تجاری جهان را
دچار مشکل نکند و تحریم علیه بازار بیش از 100 میلیارددلاری ایران به روی شرکت های
معتبر جهان باز شود.
تحلیلگران معتقدند که آمریکا از فضای
رشد و توسعه تجارت جهانی سواستفاده کرده و بر خلاف، معیارهای تجارت جهانی، به جای
این که باعث ساده سازی، روان سازی، کاهش هزینه ها و بهبود ارتباط بین کشورها شود
تا مزیت ها، قدرت رقابتی و توان کشورها در توسعه رفاه و تجارت و اقتصاد و صنعت به
کار گرفته شود، عملا با تحریم ها، باعث عدم شفافیت و عدم رقابت در سطح تجارت جهانی
شده است.
این موضوع باعث شده که حتی شرکت های
آمریکایی نیز زیان ببینند.
کشورهای جهان معتقدند که در چند دهه
اخیر بارها تلاش شده که موانع غیرتعرفه ای و محدودیت های قانونی و غیر قانونی
برداشته شود و حتی کاهش تعرفه ها جایگزین آنها شود. اما متاسفانه آمریکا از طریق
تحریم ها، عملا به جای کشورهای جهان تصمیم گرفته و موانع غیر تعرفه ای را در تجارت
رشد داده است و باعث رشد هزینه های کشورها، طولانی شدن مسیر تجارت و عدم دستیابی
مردم جهان به خدمات و کالاهای تولید شده در سایر نقاط شده است.
این تحریم ها باعث کاهش رفاه، فقر و
مشکلات بیشتر برای مردم جهان شده است و عملا به ابزاری برای نوعی جنگ تجاری و جنگ
سرد تبدیل شده است.
در گذشته آمریکا و انگلیس، از ابزار
دخالت نظامی در کشورها و نابودی منابع و به غارت بردن منابع کشورها استفاده می
کردند اما حالا که نوعی رقابت جهانی در تجارت شکل گرفته است، آمریکا برای کاهش
قدرت روسیه و چین، ایران و سایر رقبای سیاسی و اقتصادی خود، به بهانه های مختلف از
ابزار تحریم ها استفاده می کند و دیگر کشورها و شرکت های جهانی را مجبور به پذیرش
این تحریم ها می کند و از این طریق ادعای آقایی و سروری جهان را دارد و همه را
مجبور کرده که این تحریم ها را بپذیرند.
بسیاری بر این باورند
که تحریم های اقتصادی غرب به رهبری آمریکا علیه ایران، به بهانه تلاش برای دستیابی
به سلاح هسته ای بیش از اینکه به ضرر ایران بوده باشد، اقتصاد غرب را تحت تأثیر
قرار داده است و این مسأله نشان می دهد که تلاش غرب برای تضعیف اقتصاد ایران و
منزوی کردن این کشور در سال های اخیر بی نتیجه مانده است.
آمریکا تاکنون تنها کشوری بوده است که
از اعمال تحریم‌های اقتصادی در جهت هدایت و کنترل
سیاست و خط مشی کشورهای دیگر سود برده است. اگر چه
تأثیر اقتصادی، مالی و نظامی آمریکا و ابرقدرت بودن آن در این زمینهها آن را
قادر میسازد تا از تحریمها به
عنوان دستاویزی برای به اجرا گذاشتن سیاست خارجی خود
استفاده کند، با این حال تأثیر این تحریمها در
پرده ابهام قرار دارد.
رؤسای جمهور آمریکا و مقامات کنگره این
کشور، تحریم‌های اقتصادی را وسیلهای میدانند که
از آن میتوان برای دستیابی به اهداف خاص بینالمللی
استفاده کرد ودر عین حال با این روش از درگیریهای نظامی
نیز خودداری به عمل آورد. در مقایسه با استفاده از نیروی نظامی و عدم اختصاص بودجه
کلان به درگیریهای نظامی از دیدگاه این دولتمردان،
تحریم توانسته وسیله موفقی برای رسیدن به اهداف خاص باشد. تحریم‌های
اقتصادی یک جانبه به طور تغییرناپذیری بر یک کشور اعمال میشود. از میان
آنها، برای مثال، میتوان به چند نمونه اشاره کرد که آمریکا
به بهانه آنها کشوری را مورد تحریم قرار داده است:
نقض حقوق بشر، گسترش سلاحهای هستهای و
بیولوژیکی و حمایت از تروریسم و همچنین اقدام به نظامیگری
غیرقانونی، مخالفت و ضدیت با ابتکارات سیاسی، تجاری و مالی آمریکا و علاوه بر آن
نقض سیاستهای به کار گرفته شده توسط آمریکا از
جمله مواردی هستند که ایالات متحده به بهانه آنها کشورهای دیگر را مورد تحریم قرار
داده است.
آمریکا با اعمال تحریم اقتصادی قصد
دارد نوعی زنگ خطر را که نشاندهنده نارضایتی آن نسبت به نوع اداره حکومت یک کشور
خاص است برای آنها به صدا در آورد و با به کار انداختن نیروهای خود این سیاست را
که باعث نارضایتیاش شده تغییر دهد.
آمریکا تاکنون از طیف وسیعی از سیاستهای تحریم
استفاده کرده که از میان آنها میتوان به تحریم کلی یا جزئی صادرات به
یک کشور و همچنین به ممنوعیت واردات به طور کلی یا جزئی از کشور مذکور، اشاره کرد.
به علاوه، این طیف میتواند از مسدود کردن سرمایههای نقدی
و غیرنقدی آن کشور در آمریکا و نیز ممنوعیت سفر شهروندان آمریکایی به هر طریق ممکن
به کشور مذکور را شامل شود.
تاکنون آمریکا هر گاه خواسته است تحریم‌های خود
را به یک کشور اعمال کند، با تحمیل نظر خود به سازمانهای بینالمللی
مانند بانک جهانی و همچنین سازمانهای منطقهای مانند
بانک توسعه آمریکایی، از آنها میخواهد تا روابط خود را به طور گسترده
با کشور مورد تحریم کاهش دهند و یا حتی قطع نمایند. آمریکا حتی سعی کرده است تا با
گسترش حوزه تحریم‌های خود، همکاری کشورهای دیگر را نیز
با کشور مورد تحریم کاهش دهد یا قطع نماید و همچنین با تشویق کشورهای دیگر از آنها
میخواهد تا خط مشی کشورهای خود را با سیاستهای
آمریکا منطبق کنند.
آمریکا به همین شیوه غرب را با خود
همسو کرد تا تحریم های یکطرفه ای را علیه ایران به اجرا درآورد. طی سال های گذشته
غرب موضوع پرونده ی هسته ای ایران را به عنوان ابزاری برای اعمال تحریم های
اقتصادی علیه این کشور قرار داده است. این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده
است که هدف از دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز بوده و هیچ گاه برنامه ای برای
استفاده تسلیحاتی از این انرژی ندارد. با این حال حتی با اعمال چنین تحریم هایی
آمار نشان می دهد که اقتصاد غرب بیش از ایران نسبت به چنین تحریم هایی متضرر شده
است.
سهم عمده صادرات ایران به نفت اختصاص
دارد. اگر چه این مسأله در سالهای اول تحریم بیشتر وجود داشت، اما؛
هنوز نیز صادرات مواد سوختی در طول دهه گذشته 70 تا 90 درصد مجموع صادرات ایران را
تشکیل میداده است. صادرات غیرنفتی ایران برای
نخستین بار در سال 1987 تا 1 میلیارد دلار افزایش داشت و تا سال 1998 تا میزان 7/4
میلیارد دلار رشد کرد. پیش از انقلاب اسلامی، آمریکا از جمله مهمترین کشورهای صادر
کننده کالا به ایران بود. از نقطه نظر ایران نیز، اصلیترین
کالای صادراتی، نفت بود و مجموع صادرات غیرنفتی آن میزانی کمتر از 1 میلیارد دلار
را نشان می داد که این رقم در سالهای 77 – 1976، 31 میلیون دلار و در
سال 78 – 1977، 63 میلیون دلار در سال بود. اگر چه صادرات ایران به آمریکا در
سالهای بعد از انقلاب کاهش چشمگیری پیدا کرد، اما؛ ایران در
سالهای 1992 تا 1994 از رشد قابل توجهی در صادرات برخوردار
گردید. حتی پس از ممنوعیت واردات کالا از ایران به آمریکا که از طرف رئیس جمهور
وقت آمریکا در سال 1987 صادر شد، شرکت های آمریکایی به خرید
نفت خام از ایران ادامه داده و میدهند. این شرکتها نفت
خام را از ایران میخرند، تصفیه میکنند و به
آمریکا میفرستند و یا به کشورهای دیگر (یا به
صورت خام و یا به صورت فرآوردههای نفتی) میفروشند.
بنابراین، در این زمینه هیچگونه تأثیر منفی یا فشاری بر ایران
وارد نشد و یا اگر هم شد میزان آن بسیار اندک بوده است.
اعتقاد بر این است که ایران به لحاظ
درآمد حاصل از صادرات نفت، در پی تحریم‌های آمریکا ضرر زیادی نکرده است. تا
سال 1987 که هیچ تحریمی وجود نداشت، پس از آن نیز خریداران نفت خام ایران در سطح
جهان به هیچ وجه کاهش پیدا نکردند، اگر چه تعداد کشورهایی که به طور مستقیم نفت
ایران به آنها صادر می‌شد، تقلیل یافت.
اگر چه ایران با مشکلات اولیهای در
فروش بخشی از نفت خود در سال 1995 مواجه شد، اما؛ اثر آن نیز کاملاً موقتی و ناچیز
بود. نتیجهای که در اینجا اشکار میشود این
است که در صدور کالاهای قابل تعویض ومعاوضه، تأثیر تحریم بسیار اندک یا صفر بوده
است و کشور تحریم شده همچنان میتوانسته است کالاهای خود را به کشورهای
دیگر صادر کند و از آن درآمد داشته باشد. این در حالی است که بقیه کشورهای صادر
کننده، کالاهای خود را به سمت آمریکا هدایت کردهاند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه دوره
جدید بحران اقتصادی بر اروپا حاکم شده و کشورهایی نظیر هلند، اسپانیا، انگلیس و
یونان در رکود اقتصادی قرار گرفته اند و کشورهای نظیر ایتالیا و پرتغال نیز شرایط
اقتصادی دشواری را پشت سر می گذارند، اعلام تحریم نفتی برخی کشورهای اروپایی از
سوی ایران، نه تنها باعث ایجاد اختلاف میان کشورهای اروپایی شد، بلکه هشدار صندوق
بین المللی پول را نیز به همراه داشت. افزایش قیمت نفت و تأثیر آن بر اقتصاد بحران
زده اروپا باعث شد تا برخی کشورهای اروپایی خواستار لغو تحریم ایران، قبل از به
اجرا درآمدنش شدند و تحریم نفتی اروپا علیه ایران که قرار بود اجرایی شود، اروپایی
ها به ناچار به مدت یک ماه زمان آن را به تأخیر انداختند.
در واقع تشدید بحران اقتصادی در اروپا
و تأثیر تحریم از سوی ایران بر بازار جهانی نفت و احتمال اندک جبران کمبودنفت ناشی
از تحریم ایران، باعث شد تا مقامات اروپایی از امکان بازنگری در تصمیم خود مبنی بر
اجرایی کردن تحریم ایران سخن به بیان اورند. 27 کشور عضو اتحادیه اروپا موافقت
کردند بدلیل نگرانی از تأثیر تحریم نفت از سوی ایران بر قیمت جهانی نفت و دیگر
پیامدهای دامنه دار این موضوع بر اقتصاد اروپا، در تصمیم خود در اجرایی کردن تحریم
علیه ایران تجدید نظر کنند. از دیگر نگرانی عمده اتحادیه اروپاف ناتوانی اعضای آن
از یافتن منابع جایگزین برای نفت ایران بود. در همین ارتباط یونان به عنوان یکی از
کشورهای بحران زده و خریدار نفت از ایران از اتحادیه اروپا خواست بحث بازنگری در
تحریم نفت ایران، هرچه زودتر انجام گیرد.
نکته ای که تا کنون کمتر مورد توجه
قرار گرفته بود اینکه مقامات عربستان سعودی و برخی کشورهای نفت خیز عربی، اگر چه
برای جایگزینی نفت ایران اعلام آمادگی کرده اند. اما همگان به خوبی می دانند که
این کشورها از جمله عربستان توان افزایش تولید نفت در دراز مدت را ندارند. علاوه
بر این جایگزینی نفت به آن سادگی که برخی فکر می کنند نمی باشد؛ زیرا بسیاری از
پالایشگاه ها در کشورهای اسیایی و اروپایی سال های طولانی از نفت سبک ایران بهره
می برند، اما؛ اکنون باید به خاطر تحریم بسیاری از دستگاه های و پروسه تصفیه
پالایشگاه ها را تغییر کاربری دهند تا بتوانند نفت سنگین کشورهای عربی را جایگزین
نفت سبک ایران نمایند. تغییر کاربری پالایشگاه های نفت ضمن اینکه زمان بر است،
هزینه های سنگینی را به کشورهای بحران زده اروپایی تحمیل می کند. حال آنکه این کشورها
در شرایط کنونی به دلیل فرو رفتن در بحران اقتصادی، قادر به تأمین مایحتاج عمومی
مردم کشورشان نیستند. بنابراین اعمال تحریم چه از سوی غرب باشد یا از سوی ایران،
زیانش بیش از همگان متوجه اروپا خواهد بود؛ زیرا کشورهای خریدار نفت ایران نظیر
ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان در کانون بحران اقتصادی قرار داشته و توان
جایگزینی نفت وارداتی از ایران را ندارند و هرگونه اخلال در روند صادرات نفت ایران
به این کشورها، بحران اقتصادی حاکم بر اروپا را به مراتب تشدید خواهد کرد. به همین
دلیل اروپایی ها متوجه شده و هیچ تمایلی به اجرایی کردن تحریم ها علیه ایران
ندارند.
در همین ارتباط صندوق بین المللی پول
نیز نسبت به هرگونه احتمال افزایش بهای نفت هشدار داد؛ زیرا بازندگان اصلی تحریم،
مردم اروپا و آمریکا خواهند بود. افزایش قیمت جهانی سوخت، اعتراضات جدی را در
امریکا و اروپا به همراه داشته است.
ایران به راحتی می تواند نفت خود را به
واسطه دلالان در بازاهای جهانی بفروش برساند که بسیاری از شرکت های سرمایه گذاری
جهانی در نیویورک و لندن در این امر مشارکت دارند، به گونه ای که باراک اوباما
اخیراً از دادستان کل امریکا خواسته که از مقامات خزانه داری امریکا بخواهند که
مانع دلال بازی در بازار نفت شوند، زیرا در شرایط کنونی حدود 46 درصد بازار نفت
افزایش یافته و معاملات در بازار دلالان به مراتب بیشتر از حجم معاملاتواقعی نفت
است. بنابراین هرگونه لجبازی غرب در قبال فعالیت های هسته ای ایران به دلالان نفتی
نیز فرصت می دهد تا با اقداماتی قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش داده و
سودهای کلان نصیب خود کنند، اما؛ بازنده اصلی این میدان بیش از همه کشورهای بحران
زده اروپایی، امریکا، ژاپن، هند و کره جنوبی خواهند بود.
در اروپا نیز می توان به عنوان مثال از
آلمان نام برد که مقامات رسمی این کشور اعلام کرده اند که تحریم های اقتصادی ایران
موجب اعتراض شرکت های مختلف این کشور، مخصوصاً شرکت های خودروسازی شده است که
طرفداران زیادی در ایران دارند.
اتحادیه سازندگان ماشین و تأسیسات
صنعتی آلمان، پیامدهای اعمال تحریم‌های سازمان ملل در مورد ایران را بر اقتصاد
آلمان منفی می‌داند. مدیر ارشد این اتحادیه، هانز هسه، در گفت‌وگویی با روزنامه "دی
ولت" (25 آوریل) گفت که صنعت ماشین‌سازی آلمان از تضییقات سیاسی این دولت
صدمه می‌بیند. هسه میزان این خسارت را در حدود 4 میلیارد یورو تخمین زد. او به
خبرنگار دی ولت گفت، از آن‌جا که آلمان در اثر فشار آمریکا صادرات خود را به ایران
محدود کرده‌است، صنعت ماشین‌سازی آلمان هر سال، درآمدی بالغ بر 4 میلیارد یورو را
از دست می‌دهد. او گفت: چینی‌ها، حالا جای آلمان را در ایران گرفته‌اند. بنا به
ارزیابی کارشناسان، این زیان در آینده نیز متوجه صنعت ماشین‌سازی آلمان باقی
خواهد ماند.
مقامات آلمان اعلام کردند که تحمل این
خسارات تازه یک‌روی قضیه است. بدتر از آن، این است که چینی‌ها در این میان می‌آموزند،
چگونه روی بازارهای دشوار کار کنند. اتحادیه ماشین‌سازان و سازندگان تأسیسات
صنعتی آلمان همچنین نگران است که چنین زیان‌هایی شامل حال دیگر رشته‌ها نیز
بشود. چین در حال حاضر در رشته‌ی تولید ماشین‌آلات، پس از آمریکا در مقام دوم قرار
دارد و آلمان به مرتبه‌ی سوم نزول کرده است.
تا به‌حال ایران، یکی از مهمترین
کشورهایی بوده‌است که 6000 شرکت ماشین‌سازی آلمان می‌توانستند ساخته‌های خود را به
آن صادر کنند. تا دوسال پیش، تقریباً یکی از سه ماشینی که وارد ایران می‌شد، در
آلمان ساخته شده‌بود. در این زمان میزان فروش ماشین‌آلات به ایران سر به 5/2
میلیارد یورو می‌زد. اتحادیه ماشین‌سازان و سازندگان تأسیسات صنعتی آلمان، توان
بازدهی این بازار را حدود 5 میلیارد یورو تخمین می‌زد.
بسیاری از سرمایه گذارن غربی چشم به
نتیجه مذاکرات ایران و 1+5 دوخته اند تا با دستیابی به توافق احتمالی محدودیت های
ناشی از تحریم ها برداشته شده و آنها بار دیگر به بازارهای ایران بازگردند. چنانچه
در بالا ذکر شد، بنا بر شواهدی که اشاره شد، این غرب است که از لغو تحریم ها
بیشترین سود را خواهد برد.
منبع: بولتن نیوز