پایگاه خبری تحلیلی فولاد(ایفنا)-سهم
صنعت در رشد اقتصادی کشور چه در مراحل رونق و چه رکود، نشان‌دهنده اهمیت این بخش در
ساختار اقتصادی کشور است. در فاصله سال‌های 1339 تا 1392، در مجموع تنها در 10 سال
شاهد رشد منفی ارزش افزوده بخش صنعت بوده‌ایم و در مابقی سال‌ها این رشد مثبت بود.
در همین دوره، اقتصاد کشور دو بار شاهد دو سال متوالی برای
رشد منفی بخش صنعت در سال‌های 1371 (منفی 09/0درصد)
و سال 1372 (منفی 2/5درصد) و سال‌های 1391 (منفی 5/8درصد) و 1392 (منفی 6/0درصد) بود که البته به دلایل
مختلف حادث شده است. در دوره اول عواملی مانند افزایش نرخ ارز، سیاست پولی
انقباضی، کنترل قيمت‌ها و کنترل واردات و در دوره دوم تحریم، افزایش نرخ ارز و عدم
ثبات اقتصاد کلان نقش داشته‌اند. قابل توجه است که رشدهای ارزش افزوده صنعت در سال‌های
بعد یعنی در 1373، 3/3درصد و در سال 1374 مجددا منفی 012/0درصد می‌شود و در سال
1375 رشد بالای 4/18درصدی را شاهد هستیم. اگرچه ماهیت دو پدیده متفاوت بوده، اما
آنچه مشخص است اهمیت میزان تاثیرپذیری بخش صنعت از سیاست‌های کلان اقتصادی و نحوه
خروج از رشد منفی است که با توجه به تجربه دهه 70، خروج دفعی با رشد بالا برای این
بخش به سادگی امکان‌پذیر نیست.
بالاترین ارزش افزوده فصل دوم بخش صنعت و معدن به قیمت‌های
ثابت 1383 در سال‌های اخیر مربوط به ارزش افزوده تابستان سال 1390 برابر با
5/9هزار میلیارد تومان بوده که در سال‌های بعد با کاهش روبه‌رو شده و در فصل دوم
سال 1392 به رقم 4/8هزار
میلیارد تومان رسیده است. بر اساس آمار سال‌های اخیر به‌رغم رشد منفی ارزش افزوده
صنعت و معدن در فصل دوم سال‌های 1391 و 1392 نسبت به فصل‌های مشابه در سال‌های
قبل، در مقایسه با فصل اول همان سال‌ها، رشد ارزش افزوده بخش صنعت و معدن به قیمت‌های
ثابت 1383 بین 7/9 درصد (سال 1390) تا 13درصد (سال 1392) مثبت
بوده است.
چنانچه سابقه رشد صنعت و معدن در فصل دوم نسبت به فصل اول
در سال‌های اخیر را به رشد بخش صنعت تعمیم دهیم، در این صورت با توجه به ارزش
افزوده 8/7هزارمیلیارد تومانی بخش صنعت در فصل اول سال 1393، انتظار می‌رود با
حداقل رشد 10درصدی نسبت به فصل اول، ارزش افزوده در فصل دوم 1393 به رقم 3/8هزار
میلیارد تومان برسد که در این صورت رشد نسبت به فصل دوم سال 1392 برابر با 7/5درصد
خواهد شد.شواهد مثبت و منفی در رابطه با رشد بخش صنعت فصل دوم 1393 وجود دارد:
1- رشد واردات کالایی؛ ارزش واردات کالایی کشور در نیمه
ابتدای سال 1393 نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 5/29درصد رشد داشته که با توجه به
سهم 68درصدی کالاهای واسطه‌ای از واردات مذکور که عمدتا در بخش صنعت مصرف می‌شود،
انتظار تحرکات مثبتی در بخش صنعت بی‌معنا نخواهد بود.
2- ارزش واردات کالایی در فصل دوم 1393 در مقایسه با فصل اول،
10 درصد رشد داشته که تا حدودی به معنای تسهیل روند مبادلات خارجی است. اگرچه ارزش
واردات 6ماهه سال جاری هنوز به ارزش واردات سال 1391 (7/26میلیارد دلار) نرسیده
است.
3- تعداد شاغلان بخش صنعت بر اساس طرح آمارگیری نیروی کار
مرکز آمار ایران موید افزایش 238هزار
نفری شاغلان این بخش در تابستان 1393 در مقایسه با بهار 1393 است.
4- طبق گزارش بانک مرکزی، سهم تسهیلات پرداختی به بخش صنعت و
معدن در 6ماه نخست سال جاری بالغ بر 6/46هزار میلیارد تومان (معادل 8/31درصد
تسهیلات پرداختی) است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته بالغ بر 6/15هزار میلیارد
تومان (3/50درصد) تسهیلات بیشتری به بخش صنعت و معدن کشور پرداخت شده است. 5/79درصد از تسهیلات پرداختی به
این بخش برای تامین سرمایه در گردش و 17درصد نیز برای ایجاد
طرح‌ها اختصاص یافته است. اگرچه ارقام مذکور اسمی است و نه حقیقی ولی با توجه به
نرخ تورم، مشخص است که نرخ رشد حقیقی تسهیلات پرداختی به این بخش در نیمه ابتدای
سال 1393 نسبت به مدت مشابه سال 1392 مثبت
بوده است.
5- ارزش صادرات سایر کالاها که بخش مهمی از آن را صادرات
صنعتی تشکیل می‌دهد(حدود 67درصد) در 6ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال
گذشته رشد مثبت داشته است که با توجه به رشد منفی وزنی صادرات مذکور، احتمال
صادرات کالا با میانگین قیمت بالاتر را تقویت می‌کند.
6- بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت، سهم صنعت از صادرات
سایر کالاها از 2/69درصد
در 5ماه منتهی به مرداد ماه 1392به 67درصد در 5ماه منتهی به مرداد ماه 1393 کاهش
یافته و رشد مقداری و ارزشی صادرات صنعت در 5 ماه 1393 در مقایسه با مدت مشابه در
سال 1392 به ترتیب منفی 3درصد و منفی 4درصد بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد
صادرات صنعتی در تامین رشد مثبت بخش صنعت در فصل دوم 1393، اثر قابل توجهی نداشته
باشد.
اینکه رشد بخش صنعت در فصل دوم 1393 تا چه میزان قادر بوده
رقمی بالاتر از 7/5درصدی را محقق کند، نیاز به برآوردهای کارشناسی دقیق‌تر توسط
موسسات مطالعاتی مربوط یا انتظار برای روشن شدن وضعیت واقعی رشد این بخش از طریق
اعلام آمارهای بانک مرکزی دارد.
با توجه به آسیب‌های وارده به بخش صنعت طی سال‌های اخیر که
بخشی ناشی از تحریم‌ها، بخشی به دلیل سوءمدیریت اقتصاد کلان و قسمتی نیز ناشی از
عدم بهبود توانمندی‌های این بخش است، پاسخ دادن به این سوال که چه زمانی ارزش
افزوده این صنعت به 8/35هزار میلیارد تومانی سال 1390 به قیمت ثابت 1383 خواهد
رسید، به سهولت امکان‌پذیر نیست. به‌رغم سیاست‌های اصلاحی اقتصادی دولت در یک سال
گذشته در راستای ثبات‌بخشی اقتصاد کلان و کاهش نرخ تورم و رفع نسبی برخی از
مبادلات خارجی، به نظر می‌رسد رشد مستمر معنادار صنعت نیازمند الزامات و رفع برخی
کاستی‌ها به ویژه در زمینه جبران کاهش بالای تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی سال‌های
اخیر است.
بیشترین رقم تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت‌های
ثابت 1383 مربوط به سال 1390 برابر با 8/51هزار
میلیارد تومان بوده که 75درصد از رقم مذکور مربوط به سرمایه‌گذاری انجام شده توسط
بخش خصوصی بوده است.
با توجه به کاهش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی
سال‌های اخیر، برای دستیابی به رشد مطمئن لازم است از طریقی نظیر پیگیری برای رفع
تحریم‌ها، افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تسهیل دسترسی به منابع مالی برای امور
ایجاد و توسعه و همچنین صادرات تدابیر بیشتری اتخاذ شود.
منبع: دنیای اقتصاد