پایگاه
خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- به نظر می رسد کشورهای
غربی در ادامه بزرگ نمایی نقش تحریم ها در مذاکرات هسته ای این واقعیت را درک نمی
کنند که جمهوری اسلامی به هیچ وجه از فناوری بومی هسته ای با سوگیری صنعتی دست
نخواهد کشید.
در
واپسین روزهای برنامه اقدام مشترک ژنو، ماراتن مذاکرات ایران و گروه کشورهای ۱+۵
همچنان کند و طاقت فرسا به پیش می رود. این روزها مذاکره کنندگان خود را آماده می
کنند تا در عمان، بخت توافق را بیازمایند. با این حال دکتر ظریف، وزیر خارجه
کشورمان آشکارا درباره سابقه بدعهدی آمریکایی ها در قبال جمهوری اسلامی ایران
هشدار داده است. اکنون پرسش بزرگ پیش رو این است که چرا کشورهای غربی و اعضای گروه
۱+۵ حاضر به پذیرش راه حل های ابتکاری دیپلمات های ایرانی نیستند؟ به نظر می رسد
علاوه بر پیچیدگی های فنی مذاکرات، برخی دلایل کلی تر نیز مانع دستیابی به توافق
در مذاکرات هستند:
1. درک
اشتباه از جایگاه تحریم در مذاکرات دیپلماتیک
نخستین
مانع در تحقق توافق هسته ای تصور ذهنی کشورهای غربی به ویژه مذاکره کنندگان
آمریکایی، نسبت به ساز و کار تحریم هاست. تصمیم سازان در کشورهای طرف مذاکره با
ایران تصور می کنند که نیروی مولد مذاکرات، تأثیر و فشار تحریم های بین المللی
است. آن ها به ۲ واقعیت موازی دیگر توجه نمی کنند. نخستین
واقعیت این که مذاکرات درباره موضوع فناوری بومی هسته ای ایران، خیلی پیش تر از
تحمیل تحریم های هسته ای شروع شده بود. به عبارت دیگر بود و نبود تحریم ها در اصل
مذاکرات تاثیری نداشته است و این تصور فقط ذهنیتی است که کشورهای غربی آن را به
مذاکرات ضمیمه کرده اند و اکنون نمی توانند مذاکرات را به عنوان یک هویت مستقل از
تحریم ها تصور کنند.
2.فقدان
درک انگیزه های دولت دکتر روحانی و دیپلماسی دکتر ظریف
مانع
دیگر برای دستیابی به توافق در مذاکرات هسته ای، بی توجهی به دومین واقعیت موازی
یعنی استراتژی دولت دکتر روحانی و سیاست خارجی دکتر ظریف برای تعامل سازنده با
کشورهای غربی و سازمان های بین المللی است. به عبارت دیگر کشورهای غربی، اهتمام
دولت دکتر روحانی به دیپلماسی و توانمندی دکتر ظریف در مذاکرات با کشورهای غربی را
به اشتباه به عنوان تاثیرات تحریم های سال های اخیر ارزیابی می کنند. غافل از این
که این ۲ ویژگی نیز ماهیتا برآمده از سیاست اعمال تحریم ها نیستند و بی توجهی به
آن ها از سوی غرب چیزی جز یک فرصت سوزی تاریخی نیست.
3. درک
اشتباه از مواضع حاکمیتی در مذاکرات هسته ای و انتظار بیهوده برای عقب نشینی ایران
به
نظر می رسد کشورهای غربی در ادامه بزرگ نمایی نقش تحریم ها در مذاکرات هسته ای این
واقعیت را درک نمی کنند که جمهوری اسلامی به هیچ وجه از فناوری بومی هسته ای با
سوگیری صنعتی دست نخواهد کشید. بنابراین آن ها به اشتباه تصور می کنند که خط قرمز
های حاکمیتی در مذاکرات، فقط ناز کردن هایی برای چانه زنی بیشتر است. سیر مذاکرات
از پایان ضرب الاجل اول توافق ژنو در ۲۰ جولای تا به امروز این گمانه را تقویت می
کند که کشورهای غربی به اشتباه منتظر یک عقب نشینی تاریخی ناگهانی از سوی ایران
هستند. انتظاری که با توجه به واقعیت های کنونی حاکمیتی در ایران و بومی شدن
فناوری هسته ای در این کشور بیهوده به نظر می رسد و راه را حتی برای گفت و گو و
توافق برای راه حل های میانه و ابتکاری نیز می بندد.
4. اطمینان
از این که ایران به دنبال بمب نیست و نخواهد بود
چهارمین
دلیل و مانع برای دستیابی به توافق هسته ای، آگاهی کشورهای مذاکره کننده از این
واقعیت است که جمهوری اسلامی حتی در بدترین شرایط هم به سمت ساخت بمب هسته ای
نخواهد رفت. کشورهای غربی بر خلاف رویکرد رسانه ای که در ۱۰
سال قدمت پرونده کهنه شده هسته ای ایران در پیش گرفته اند،
به خوبی و روشنی می دانند که سلاح های کشتار جمعی در دکترین امنیتی ایران جایی
ندارد. بنابراین به نظر آن
ها حتی شکست در مذاکرات نیز وضعیت را به سمت بدترین شرایط پیش نمی برد.
5. بی
توجهی به دشواری فراوان حفظ اجماع منطقه ای و بین المللی در ادامه تحریم ها
به
نظر می رسد که کشورهای مذاکره کننده با ایران زیاده از حد به توان خود در حفظ
اجماع شکننده علیه ایران خوش بین هستند. اروپایی ها و آمریکایی ها با این تصور که
می توانند در آینده نیز هزینه های ایجاد انزوای بین المللی ایران را تحمل کنند،
راه را برای حصول توافق هموار نمی کنند. با این حال انبوه مذاکرات علنی و محرمانه
با ایران در ماه های گذشته این تصور را کمرنگ کرده است.
6. نقش
نمایشی ان پی تی و آژانس در مذاکرات هسته ای
همزمان
با کژ فهمی هایی که مانع از دستیابی به توافق شده است، برخی دلایل دیگر نیز موجب
شده است که رویکرد سیاسی در مذاکرات مانع بهره وری از ظرفیت های حقوقی و فنی بشود.
کشورهای مذاکره کننده با ایران به این دلیل که منشاء قدرت بین المللی خود را در
سازمان ها و پیمان های بین المللی نمی بینند، به پیامدهای ادامه روال سیاست زده
فعلی که به بی اعتبار شدن ان پی تی، آژانس بین المللی انرژی اتمی و سازمان ملل
منجر می شود نیز توجهی نمی کنند. غافل از این که
مذاکرات هسته ای با ایران در خلاء انجام نمی شود و دیگر کشورهای جهان نیز در سکوت
شاهد روند این مذاکرات هستند.
7. فشارهای
سیاسی لابی های ضد ایرانی و ایده های ماجراجویانه
پرونده
فناوری هسته ای ایران در نگاه کارشناسان مستقل غربی به مراتب ساده تر از آن چیزی
است که شخصیت های سیاسی ترسیم می کنند. کافی است به اظهار نظرهای متعدد در
اندیشکده های اروپایی و آمریکایی توجه کنیم. آن ها پیامدهای عدم حصول توافق با
ایران را به مراتب مخرب تر از پیامدهای احتمالی توافق با ایران می دانند. با این
حال فارغ از تمام این محاسبات منطقی، همه می دانند که کشورهای غربی در مذاکرات با
ایران به شدت تحت فشار لابی های ضدایرانی از جمله لابی های صهیونیستی و برخی لابی
های اعراب منطقه هستند.
8. رقابت
ها و تنازعات داخل گروه ۱+۵
به
تمام دلایل فوق برای دشواری دستیابی به توافق جامع در مذاکرات ایران، باید اختلافات
داخلی اعضای گروه ۱+۵ را هم بیفزاییم. اگر باج خواهی های سیاسی متقابل روسیه و
آمریکا یا باج خواهی های اقتصادی متقابل اروپایی ها و چین را از مذاکرات کنونی حذف
کنیم، پذیرش راه حل ابتکاری ایران با استفاده از ظرفیت های حقوقی و فنی آسان تر می
شود. اما همه می دانند که پرونده هسته ای ایران فارغ از مواضع دیپلماتیک جمهوری
اسلامی، در موارد متعدد در پیچ و خم اختلاف های داخلی گروه ۱+۵ متوقف می شده است.
منبع: خراسان: خراسان