پایگاه خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- بهراد
مهرجو: بادهای نمکی که به
زمین های کشاورزی می رسد، کسب و کار بخش مهمی از اهالی منطقه در خطر قرار می گیرد.
باغداری از اهالی ارومیه روی صندلی چوبی قهوه خانه ای در مرکز شهر نشسته و به زبان
فارسی و با لهجه آذری می گوید:« مهمترین درآمد ما صادرات سیب به ترکیه است. حالا
که دریاچه خشک شده، باد نمک را به باغ های ما می آورد و درخت ها خشک می شود.» یکی
از صادرکنندگان صاحب نام اتاق آذربایجان نیز در تایید گفته های باغدار می گوید:«
متاسفانه هراقدامی که کرده اند تاکنون به نتیجه نرسیده است. خشکی دریاچه زمین های
ما را ویران کرده است. حالا برای ما فقط دو راه مانده است. یا باید زمین ها را به
ویلاسازها بفروشیم یا اینکه تجارتمان را جمع کنیم و به ترکیه برویم.»
گزارش
های رسمی نشان می دهد تنها در نوروز سال 93 میزان مسافرت های ایرانیان به ترکیه 50
درصد افزایش یافته است. تاجر تبریزی در دسته کسانی قرار می گیرد که به هر مناسبتی
راهی ترکیه می شود. او خودرو بنز مدل سال 2010 در اختیار دارد ولی ترجیح می دهد به
همراه خانواده از راه هوایی راهی ترکیه شود:« مثلا در تعطیلات عید ما با ماشین تا
مرز وان می رویم. آنجا ماشین را پارک می کنیم و به خود شهر وان می رویم. بعد هم با
هواپیما به استانبول می رویم. کل ترکیه را که بچرخیم و خرید کنیم از سفر به اصفهان
و شیراز ارزان تر می شود. به دلیل هم زبانی با ترک ها کارمان هم خیلی ساده است.«
مسافرت به ترکیه ولی تنها به کارفرمایان و صاحبان سرمایه
منحصر نیست. سودای بهره مندی از امکانات توریستی سرزمین »اورآسیایی»
در ذهن تمامی مردم منطقه رسوخ کرده است. مسول پذیرش یکی از هتل های ارومیه می
گوید:« کارمندان و کارخانه دار و کارگر حداقل سالی دو سه بار به ترکیه سفر می
کنند. با ماشین می روند و هزینه ها نصف می شود.«
اقتصاد استان های شمال غربی ایران به ترکیه و اربیل عراق
گره خورده است. پس از فعالیت های گسترده گروه داعش در عراق، اربیل به دلیل «حس»
ناامنی از لیست مسافرت های ایرانیان خارج شده است ولی همچنان کارگران ایرانی راهی
این منطقه می شوند تا دلارهای حاصل از پروژه های عمرانی انگلیسی و امریکایی
در کردستان عراق را به جیب بزنند. کارگران
ایرانی در دوره ای که دلار رشد 35 درصدی قیمت را تجربه می کرد، برای فعالیت های
ساختمانی و کارگری به اربیل می رفتند و مزدشان را به دلار تحویل می گرفتند. اما
مدتی بعد از سیل مهاجرت ها، کارفرمایان کرد، در ازای کار آنها «ریال» را جایگزین «دلار»
کردند. پس از این اتفاق مسیر فعالیت ها تغییر کرد و کارگران ایرانی درآمدهای دلاری
و ریالی حاصل از یک فصل کارشان را در تفرجگاه های ترکیه خرج می کردند.
اما تنها کردستان عراق حاکم مطلق اقتصاد منطقه نیست. بخش
مهمی از کسب و کار در استان های شمال غربی ایران از تبریز و ارومیه گرفته تا
روستاهای اطراف به مراودات به استان های مرز ترکیه گره خورده است. صادرات ترکیه طی
شش ماه ابتدای سال جاری به ایران 11 درصد کاهش داشته است ولی این میزان کاهش نیز
تاثیر قابل توجهی در کل حجم تجارت 16 میلیارد دلاری دو کشور نداشته است.
طی دو سال گذشته دو هیات عالی رتبه از تجار ایرانی و تجار
ترک به دیدارهای دو جانبه پرداخته اند. هیات اول به همراه رئیس جمهور ترکیه به
ایران آمدند و در اتاق بازرگانی ایران حضور پیدا کردند. هیات دوم نیز به همراه
رئیس جمهور حسن روحانی راهی ترکیه شدند. گروه دیپلماتیکی که
در جمع آنها بیش از 100 تاجر و صنعتگرحضور داشته است.
مراودات دوجانبه و تشویق های مدیران ایرانی برای بهبود
وضعیت صنعت نیمه تعطیل آذربایجان غربی و شرق هم چنان موثر نبوده تا تمایل
تجار و صنعتگران ایرانی برای حضور در ترکیه کاهش پیدا کند. گزارش های رسمی تایید
می کند تعداد شرکت های ایرانی فعال در ترکیه 41 درصد افزایش یافته است. 2 هزار و
140 شرکت ترکی نیز شرکای ایرانی را در کنار خود می بینند. حداقل 600 شرکت ایرانی
نیز به صورت مستقل در ترکیه فعالیت می کنند.
در حال حاضر چندین سرمایه گذار ترک در شهرک های صنعتی
اطراف تبریز کارخانه های صنعتی را تاسیس کرده اند. معروف ترین پروژه سرمایه گذاری
مشترک میان تجار ایرانی و ترک به تاسیس شرکت هواپیمایی «آتا» معروف است که مالک
ایرانی آن زنوزی مطلق در روزهای پایانی دولت قبل تا آستانه دستگیری پیش رفت. او
مالک شرکت فولاد تبریز و مدتی نیز مدیرعامل ایران خودروی تبریز بود.
مرز ترکیه برای سرمایه گذاران، کارگران، روستاییان و
شهرنشینان استان های شمال غربی ایران تنها خطی فرضی نیست. 90 درصد اقتصاد و زندگی
مردم این مناطق به کشاورزی وابسته است و سهم اصلی محصولات کشاورزی هم در روش های
مختلف به ترکیه صادر می شود.
برهمین اساس میزان دلبستگی آذری ها به ترکیه رابطه مستقیمی
با بهبود شرایط اقتصادی ایران ندارد. 435 کارخانه و کارگاه صنعتی استان نیز بیش از
80 درصد از محصولات خود که 19 رشته را پوشش می دهد به آنسوی مرزها صادر می کنند تا
نشان دهند چه میزان بازار ترکیه برای آنها اهمیت دارد. حتی حاشیه نشینان استان نیز
از رابطه صمیمانه با ترکیه خشنود هستند.
آنهایی هم که دستشان به تولید محصولی نمی رسد، راه دوم
برای کسب درآمد از مرز را انتخاب می کنند. راننده ماشین پژوه درحالی که در جاده به
سمت مرز سرو در 70 کیلومتری شهر ارومیه حرکت می کند، ماشین قرمز رنگی را با دست
نشان می دهد که روی بدنه آن به زبان ترکی استانبولی جملاتی نوشته و دو مرد جوان
سرنشین های آن هستند. راننده می گوید ترک ها برای خرید و بنزین زدن از آن طرف مرز
به ارومیه و شهرهای اطراف می آیند. دقایقی بعد هر دو ماشین در یک ایست بازرسی پلیس
متوقف می شوند . یکی از سربازان در صندوق عقب ماشین ترکیه ای را برای بازرسی باز
می کند و بعد چند صندوق پر از سیب، انگور، گوجه فرنگی، مقداری مواد شوینده و
خوراکی های دیگر به خوبی دیده می شوند.
راننده می گوید:« از شهرهای اطراف مرز معمولا برای خرید به
این طرف می آیند؛ مواد غذایی و خوراکی سمت ما ارزان تر است. خیلی از ساکنان
ارومیه و شهرهای اطراف مرز هم کارشان بردن جنس و فروختن به آن طرفی هاست.»
ترک ها با باک خالی به ایران می آیند و با باک پر و البته
جعبه های پر از میوه راهی کشورشان می شوند. مبادله ای اینگونه برای روستاییان
منطقه لطف بسیاری دارد چراکه آنها محصولات باغی خود را به خودروهایی می فروشند که
هدفشان از سفر به ایران سوخت گیری است ولی با جعبه های پر از ویتامین به کشورشان
باز می گردند.
اصلی ترین مرز استان آذربایجان غربی با ترکیه در روزهای
عادی شاهد عبور حداقل 400 کامیون است و 400 خودروی شخصی است که به طور معمول قاچاق
گازوئیل می کنند. قیمت سوخت در ترکیه چندین برابر ایران است و همین جریان سبب شده
تا حاشیه نشینان سوخت را با خودروهای شخصی از استان به ترکیه انتقال دهند. آنها
برای فریب ماموران مرزبانی در هر عبور خود مقداری میوه هم خریداری می کنند تا به
عنوان تجارت چمدانی به آنسوی مرز انتقال دهند.
تجارت با ترکیه به کسب و کار اهالی منطقه تبدیل شده است.
حتی باغداران با زمین های کوچک نیز محصولات خود را در اختیار واسطه گرانی قرار می
دهند که سیب های آنان را به ترکیه می برند و با برچسب های جدید به عراق صادر می
کنند. پس از آغاز فعالیت دولت یازدهم، قاچاق سوخت در منطقه کاهش یافته است ولی
همچنان معاش مردم دو سوی مرز به همین قاچاق اندک وابسته است.
مسافرت اهالی پایتخت ایران به مناطق تفریحی ترکیه،
الگوبرداری دولت مردان از رفتار سیاستمداران ترکیه، شراکت تجار و صاحبان صنایع
ایران با سرمایه داران ترکیه و حتی دست فروشی میوه و سبزی روستاییان اطراف مرز
ایران و ترکیه، ابعاد پیچیده ای به روابط میان ایران و ترکیه داده است. روابطی که
به سادگی و حتی با تعارض منافع دو کشور در مورد فعالیت های داعش و در منگنه قرار
گرفتن، ساکنان کوبانی هم با خدشه روبرو نمی شود. مرز ایران ترکیه تنها یک خط فرضی
نیست. زندگی اهالی دو سوی مرز به رفت و آمدهای روزانه گره خورده است.
منبع: خبرآنلاین