پایگاه
خبری تحلیلی فولاد (ایفنا)- می بایست یا از طرق سیاسی
جلوی کاهش قیمت نفت خام را گرفت و از اهرم های فشار اوپک بهره گرفت و یا اینکه در
میان مدت و با استفاده تکنولوژی های روز دنیا، هزینه تولید نفت را کاهش داد تا از
طریق بتوان سودآوری این بازار را حفظ کرد.
از
جمله راه کارهای رقابت ناسالم در بازار انحصاری یک کالای خاص، رقابت قیمتی برای
تصاحب بازار از سوی کشورهای صادرکننده آن است. این نوع رقابت قیمتی از سوی یکی از
کشورهای صادرکننده به شکل کاهش قیمت کالای مورد نظر ظهور پیدا کرده و در نهایت
سایر کشورها را نیز مجبور به کاهش قیمت آن کالا می کند. این موضوع دقیقاً همان
چیزی است که اخیراً در بازار نفت رخ داده است و کشور عربستان توانسته است با
دسترسی به تکنولوژی های با فن آوری بالا در امر استخراج و در نهایت تولید نفت،
قیمت تمام شده تولید هر بشکه نفت خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهد که با این
اقدام منجربه کاهش بی سابقه قیمت نفت خام (کمتر از 86 دلار در هر بشکه) طی 4 سال
گذشته شده است.
در
واقع یکی از پیامدهای ناشی از این سیاست جدید کشور عربستان، اعمال آسیب های جدی بر
اقتصاد کشورهای صادرکننده به خصوص ایران و روسیه خواهد بود. آنچه در ظاهر این
سیاست جدید به نظر خطور می کند آن است که کشور عربستان با این اقدام قصد افزایش فروش
نفت خام خود را دارد اما آنچه که در پس این سیاست جدید به راحتی قابل ادراک است،
وجود برخی مشکلات سیاسی میان ایران و روسیه با کشورهای اروپایی و به خصوص
دولت آمریکا است که به طور غیر مستقیم در قالب این سیاست جدید دولت عربستان نمود
پیدا کرده است. در حقیقت از آنجا که اخیراً روابط سیاسی این دو کشور و دولتمردان
غربی با ناملایمات جدی همراه شده است لذا اتخاذ این سیاست می تواند اهداف سیاستی
دولتمردان غربی را از طریق ابزار سیاستی دولت عربستان تحقق بخشد. از این رو وجود
دسیسه های سیاسی در پشت این اقدام جدید کشور عربستان به وضوح قابل مشاهده می باشد.
جنگی
که نیست اما هست!
در
این میان هر چند که واکنش وزیر نفت وقت ایران در هاله ای از ابهام قرار دارد و
ایشان هنوز هم موضع رسمی شرکت ملی نفت را در قبال نحوه واکنش نسبت به این سیاست
جدید کشور عربستان اعلام نکرده است اما بر اساس گزارش های اعلام شده از سوی منابع
خبری، به نقل از سید محسن قمصری (معاون امور بین الملل شرکت ملی نفت)، “ایران
متناسب با کاهش قیمت نفت عربستان در بازار آسیا قیمت نفت خام صادراتی خود را کاهش
داده است، اما این کاهش قیمت به معنای جنگ قیمتی با عربستان نیست”. به گفته وی،
قیمت رسمی نفت عربستان در ماه جاری در همه بازارها نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و
طبیعی است که قیمت نفت ایران نیز متناسب با قیمت نفت عربستان کاهش پیدا خواهد کرد
و وی این مسأله را ناشی از دلایل فنی مربوط به عرضه و تقاضا می‌داند.
وی
همچنین در گفت‌وگوی دیگری که فارس آن را گزارش کرده است، گفته:”عربستان سعودی با
توجه به شرایط بازار، فرمول فروش قیمت نفت خود را تغییر داده است و ایران هم
متناسب با شرایط بازار قصد دارد فرمول فروش قیمت نفت خود را تغییر دهد،» اما قمصری
هدف ایران از این تغییر فرمول فروش نفت خام را نیز به هیچ وجه رقابت با
عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو اوپک در بازار نفت نمی‌داند. با وجود اینکه خود
می‌گوید، پیش بینی می شود این تغییر فرمول بزودی در بازار فروش تک محموله نفت خام
نیز تاثیرگذار باشد”. اما
جدای از مسأله رقابت، آیا این تغییر فرمول، کمکی به جلوگیری از کاهش قیمت نفت و در
نتیجه آن کاهش درآمدهای دولت خواهد کرد؟
تهدیدهای
جنگ سرد نفتی
در
حقیقت با توجه به اینکه تراز مالی دولت در بودجه سال جاری با نفت بشکه ای 100 دلار
بسته شده است و قیمتی پایین تر از آن در محاسبات منظور نشده است، لذا یکی از اثرات
مستقیم این سیاست دولت عربستان، بحرانی تر کردن وضعیت بودجه دولت ایران و افزایش
کسری تراز مالی آن خواهد بود. این موضوع در مورد کشور روسیه نیز صادق است و دولت
این کشور نیز تراز مالی خود را نفتی بالاتر از بشکه ای 100 دلار بسته است و این
موضوع قطعاً عملکرد دولت این کشور را با مشکلات جدی مواجه خواهد ساخت.
در
حقیقت با مروری بر این تحولات در بازار نفت، می توان عملکرد ضعیف اوپک را در کنترل
بازار نفت و در راستای حمایت از کشورهای صادرکننده به راحتی مشاهده کرد. در واقع
اگر اوپک قدرت بالایی داشت آنگاه کشورهای عضو آن می توانستند از طرق مختلف
کشورهایی که از قوانین وضع شده و مورد توافق عدول کرده اند، مورد تنبیه قرار دهند.
اما مسأله اینجاست که به دلیل آنکه از همان ابتدا، عربستان سهم بسیار بالایی از
درآمدهای نفتی اوپک را به خود اختصاص داده بود، لذا قدرت بالایی در بر هم زدن
مناسبات سیاسی و اقتصادی اعضای اوپک داشت و اکنون نیز دارد و از این رو به راحتی
می تواند برخلاف اهداف اساسی این کارتل، که مهم ترین آن اتحاد اعضای آن در حمایت
از اقتصاد این کشورها و حفظ سهم فروش اعضا در بازار جهانی است، با سیاست های یک
جانبه خود، فروش نفت سایر اعضا را با مشکلات جدی مواجه سازد.
البته
باید توجه داشت که این موضوع، بحث جدیدی نیست و همواره این موضوع از سوی کارشناسان
در دهه های متمادی مطرح شده است که یکی از مشکلات کشورهای تک محصولی، وابستگی
اقتصادی به صادرات یک محصول خاص است و این خود پاشنه آشیل اقتصاد این کشورها خواهد
بود. زیرا هر دولتی که بخواهد برای چنین کشورهایی مشکلات اقتصادی و حتی
سیاسی و اجتماعی ایجاد کند، می تواند با دستکاری در قیمت این محصول، به
اهداف خود نائل آید.
راه
حل چیست؟
در
این وضعیت می توان گفت که اولین راه کار برای حل مشکل به وجود آمده پایبندی به
قوانین اوپک از سوی همه اعضا است که البته در این شرایط بعید است که عربستان
تغییری در این سیاست ایجاد کند. این موضوع در کنار سایر مشکلات موجود در منطقه، می
تواند به بحرانی تر شدن وضعیت دامن زند و منجربه درگیری های داخلی میان کشورهای
حوزه خلیج فارس نیز گردد و این همان چیزی است که دولتمردان غربی و به خصوص آمریکا
(که از این کاهش قیمت منفعت کسب می کند) قصد رسیدن به آن را دارند. بنابر گزارش
آژانس بین المللی انرژی (EIA)،
در حالی که کل واردات نفت خام آمریکا طی سال 2013 کاهش پیدا کرد اما همچنان سهم
واردات آمریکا در سال گذشته از 3 کشور عمده صادرکننده نفت (کانادا،
عربستان و مکزیک) بیشترین مقدار طی 4 دهه گذشته بوده است. بر اساس این گزارش این
سه کشور تولیدکننده 3 بشکه از هر 5 بشکه نفت وارداتی بازار آمریکا در سال گذشته
بوده اند.
در
واقع بر اساس نمودار (1) مشخص است که سه کشور کانادا، عربستان و مکزیک، اصلی ترین
صادرکنندگان نفت خام به آمریکا می باشند، از این رو اتخاذ سیاست کاهش قیمت نفت خام
توسط عربستان که منجربه کاهش قیمت جهانی نفت خام شده است، اثر مثبتی بر اقتصاد
آمریکا که یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت خام است، خواهد داشت.
در
این شرایط به نظر می رسد که می بایست یا از طرق سیاسی جلوی کاهش قیمت نفت خام را
گرفت و از اهرم های فشار اوپک بهره گرفت و یا اینکه در میان مدت و با استفاده
تکنولوژی های روز دنیا، هزینه تولید نفت را (اعم از همه مراحل از اکتشاف تا ذخیره
سازی) کاهش داد تا از طریق بتوان سودآوری این بازار را حفظ کرد که البته این امر
در صورت تداوم تحریم های اقتصادی ایران به سادگی میسر نخواهد بود.
همچنین
با توجه به اینکه تنظیم بودجه سالانه بر اساس پیش بینی قیمت های آتی و با نگاهی به
روند گذشته صورت می گیرد می بایست قدم های جدی در راستای کاهش وابستگی دولت به
درآمدهای نفتی برداشت و این موضوع بسیار مهمی هم در کوتاه مدت و هم در بلندمدت
هست. زیرا آینده اقتصاد کشورهای دنیا و تقاضای آتی مردم جهان به سمت استفاده از
سوخت های پاک خواهد رفت و این موضوع باید مورد توجه سیاست گذاران کشورهای
صادرکننده نفت قرار گیرد که حتی با وجود بازگشت رونق به بازار نفت اما باز هم پیش
بینی های تحلیل گران خبره، نشان از کاهش پیش رونده رونق این بازار در آینده
اقتصادی جهان می باشد.
منبع:
فارس