پایگاه خبری تحلیلی فولاد(ایفنا)- به گزارش گسترش صنعت ، کشور اوکراین با داشتن سابقه ۸۰ ساله در فعالیت‌های زیرزمینی یکی از قدرت‌های اروپایی در زمینه استخراج سنگ‌آهن و زغال‌سنگ به‌شمار می‌آید.
همچنین خاک سیاه آن یکی از بهترین خاک‌های معدنی بوده و در صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اوکراین با در اختیار داشتن ذخیره بالایی از سنگ‌های کانی همچون سنگ‌آهن و زغال‌سنگ با تولید سالانه ۸۵میلیون تن سنگ‌آهن و ۸۴ میلیون تن زغال‌سنگ به عنوان یکی از کشورهای صاحب نام معدنی شناخته شده است.
اما در مقابل کشورهای قاره اروپا، خاورمیانه نیز از این قافله عقب نمانده و در استخراج معدن و صنایع معدنی به پیشرفت‌های زیادی دست یافته‌اند. یکی از این کشورها ایران است که از ذخایر عظیم معدنی بهره می‌برد و تاکنون بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی در خاک ایران یافت شده است.
سابقه معدن‌کاری و استخراج مواد معدنی در ایران به زمان‌های بسیار دور باز می‌گردد. میزان ذخیره قطعی سنگ‌آهن در ایران ۳.۵ تا ۵/۵ میلیارد تن پیش‌بینی شده است. همچنین ۱۲درصد از کمربند فلزی دنیا از خاک ایران عبور کرده و همین امر از ظرفیت بالای مواد معدنی در ایران خبر می‌دهد.
اما با این وجود تنها ۷ درصد از محدوده‌های معدنی در ایران مورد اکتشاف قرار گرفته و عمده معادن به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده است. مهرداد اکبریان عضو انجمن سنگ‌آهن در این رابطه می‌گوید: با انجام تحقیقات و بررسی‌های فنی و تخصصی این ذخیره تا ۵/۵ میلیارد تن افزایش می‌یابد.
وی معتقد است که ایران در موقعیت مطلوبی از لحاظ منابع معدنی قرار دارد چراکه حدود ۱/۷درصد از سنگ‌آهن دنیا در معادن ایران نهفته و همین امر باعث شده تا نسبت به برخی کشورهای اروپایی و آسیایی در رتبه بالاتری همچون اوکراین قرار بگیرد. با این وجود، به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و فنی، عمده این ثروت خدادادی در دل سنگ‌ها مدفون مانده و صادرات این سنگ کانی تنها ۲۲میلیون و ۶۵۰ هزار تن در سال گذشته بوده است.
اکبریان عمده صادرات سنگ‌آهن ایران را به کشور چین دانسته و می‌گوید: سنگ‌آهن صادراتی ایران به ۳ دسته تقسیم می‌شود:
۱. به‌عنوان یک ماده معدنی خام برای فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد و خریداران آن را پاکستان، مالزی و کره‌جنوبی تشکیل می‌دهند.
۲. سنگ‌آهن به‌عنوان پوشاننده لوله‌های نفت در زیر آب که به آن کوتینگ می‌گویند، مورد استفاده قرار گرفته و تنها مصرف‌کننده آن کشورهای حوزه خلیج‌فارس همچون قطر، عربستان و کویت هستند.
۳. به عنوان ماده اولیه برای تولید فولاد به کار می‌رود.
صادرات اوکراین بالاتر از ایران
طبق آخرین آمار اعلام شده در سال ۲۰۱۳، اوکراین با صادرات ۹۴/۳۷میلیون تن سنگ‌آهن و رشد ۸/۳درصدی نسبت به سال قبل، بیشترین صادرات خود را به چین به‌عنوان یکی از واردکنندگان اصلی سنگ‌آهن اوکراین داشته و ۴۴/۸ درصد از سنگ‌آهن مصرفی چین یعنی ۱۷ میلیون تن از معادن اوکراین تامین می‌شود. همچنین جمهوری چک با افزایش ۱۲/۷ درصدی واردات سنگ‌آهن به میزان ۴/۹۴ میلیون تن دومین مشتری سنگ‌آهن اوکراین به شمار می‌آید. لازم به ذکر است که تقریبا۶۰درصد ذخایر سنگ‌آهن این کشور از عیار بالای ۵۰درصد برخوردارند.
نکته حائز اهمیت دیگر که نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه معادن اوکراین دارد، این است که همزمان با شروع فعالیت‌های معدنی در ۸۰ سال گذشته، اوکراین اقدام به تاسیس دانشکده معدن کرد و به همین سبب تجربه و پیشینه‌ای قدیمی در زمینه فعالیت‌های معدنی داشته و تمام مراحل اکتشاف اول تا استخراج و بهره‌برداری از معادنش را با تکیه بر دانش فنی خود پیموده و بررسی‌های فنی و اقتصادی دانشمندان و مهندسان اوکراینی سرنوشت معادن آنها را تعیین می‌کند.
دانش فنی روز
پروگودوف استاد دانشگاه معدن اوکراین در گفتگو با سعید صمدی کارشناس معدن گفت: یکی از دلایلی اصلی پیشرفت در حوزه صنایع معدنی این کشور را این‌گونه دیده و می‌گوید: در اوکراین زمین‌ها و محدوده‌هایی که قابلیت اکتشاف در آنها وجود دارد ابتدا مورد بررسی فنی و اقتصادی قرار می‌گیرد و بعد این محدوده به‌عنوان یک معدن اعلام می‌شود. همین امر باعث می‌شود تا از اتلاف وقت و انرژی در امر اکتشاف جلوگیری شود. از طرف دیگر، باعث شده آنها با تکیه بر دانش خود تا عمق ۱۴۰۰ متر اقدام به بهره‌برداری از معادن زیرزمینی کنند.
با توجه به اینکه دنیای صنعتی امروز در حال پیشرفت بوده و فولاد نقش مهمی در صنایع مختلف از صنایع معدنی تا خودروسازی ایفا می‌کند، اوکراین با داشتن ذخایر بزرگ سنگ‌آهن و بهره‌برداری از معادنی که در عمق‌های بیش از هزار متر در زیر زمین قرار دارند، توانسته توسعه اقتصادی کشورش را رقم بزند تا حدی که افت قیمت سنگ‌آهن نیز تاثیری بر آن ندارد.
تحریم‌های جهانی، عامل کاهش‌دهنده صادرات سنگ‌آهن ایران
اما این نکته در مورد ایران صدق نکرده و اکبریان وجود تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را یکی از دلایل روند کاهشی صادرات سنگ‌آهن دانسته و می‌گوید: افت شدید قیمت سنگ‌آهن در بازار جهانی، صادرات ایران را نیز تحت تاثیر قرار داده و شاهد روند نزولی در صادرات این سنگ کانی بوده‌ایم؛ به طوری که در ۳ ماهه نخست سال ۱۳۹۳ صادرات آن ۳۰درصد نسبت به سال قبل کاهش داشته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان ۶ ماهه نخست سال نیز این روند کاهشی ادامه داشته باشد. اما نکته دیگری که می‌توان به آن
اشاره کرد، تولید فولاد است. سنگ‌آهن ماده اولیه تهیه فولاد است اما مباحثی همچون مسائل زیست‌محیطی، آب مورد نیاز برای تولید فولاد، راه‌های حمل‌ونقل مواد خام، روند ساخت‌وساز جامعه و میزان رشد و توسعه اقتصادی، راه‌اندازی پروژه‌های فولادی را با مشکل روبه‌رو ساخته و امکان تولید را از آن سلب می‌کند.
در واقع مسئله معدن‌داری آن هم از نوع سنگ‌آهن باید از فولاد جدا شده و با بالا بردن دقت در اکتشاف و استخراج مواد معدنی میزان ذخیره ۵/۵میلیارد تنی سنگ‌آهن را به ۸ میلیارد تن رساند. اکبریان به داشتن یک برنامه‌ریزی بلندمدت که از آن به «شیبه‌نامه» یاد می‌کنند، اشاره کرده و می‌گوید: باید برای تولید و استخراج از معادن برنامه‌ریزی ۵ تا ۲۰ ساله داشت تا در آینده به هدف خود برسیم.
زغال‌سنگ نخستین منبع انرژی دنیا
زغال‌سنگ یکی دیگر از مواد معدنی بوده که از قدیم‌الایام مورد توجه بشر قرار گرفته و یکی از منابع اصلی سوخت است که تا به امروز نیز با وجود منابع انرژی دیگری همچون نفت، گاز، هیدروالکتریک و انرژی هسته‌ای در سطح جهانی باز هم ۲۵ درصد سوخت مورد نیاز دنیا را تامین می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی دنیا در آخرین آمار اعلام شده میزان ذخیره قطعی و احتمالی زغال‌سنگ کک شو و حرارتی دنیا را ۱ هزار میلیارد تن اعلام کرده که ۲۷۰ میلیارد تن آن در امریکا (۲۷ درصد) است و روسیه و اوکراین ۱۷ درصد از ذخایر زغال‌سنگ یعنی ۱۷۰ میلیارد تن را در اختیار دارد.
در حال حاضر اوکراین با استخراج سالانه ۸۴ میلیون تن زغال‌سنگ به‌عنوان یکی از قدرت‌های این ماده معدنی در دنیا شناخته شده است. مهندسان و کارشناسان معدنی اوکراینی موفق به استخراج زغال‌سنگ در عمق ۱۴۰۰متری زمین شده‌اند که این نشان از دانش و پیشرفت آنها در این حوزه را دارد.
در ایران نیز یکی از مواد معدنی که یافت می‌شود زغال‌سنگ است. مناطقی که احتمال اکتشاف زغال‌سنگ در آن وجود دارد، وسعت جغرافیایی حدود ۱۰۰هزار کیلومترمربع را به خود اختصاص داده‌اند و در مناطق کمتر توسعه یافته همچون طبس، خراسان، البرز و کرمان یافت می‌شود. محمد مجتهدزاده، رییس خانه زغال‌سنگ ایران ذخیره قطعی این ماده را ۵۵۰ میلیون تن و همچنین ذخیره احتمالی آن را ۱هزار و ۲۰۰ میلیون تن اعلام کرده و به صمت می‌گوید: با توجه به ذخیره قطعی و احتمالی این ماده معدنی، در مجموع ایران از ذخیره ۱میلیارد و ۸۰۰میلیون تن زغال‌سنگ کک‌شو و حرارتی برخوردار بوده و ۰/۱درصد از ذخایر زغال‌سنگ دنیا را در اختیار دارد. وی در ادامه با بیان اینکه ایران از لحاظ ذخایر زغال‌سنگ در دنیا جایگاه ویژه‌ای ندارد،گفت: ایران جزو کشورهای ضعیف در میزان ذخیره زغال‌سنگ در دنیا قرار دارد و در صورت اکتشاف بیشتر نیز باز هم توان رقابت با کشورهای قدرتمند در بازار جهانی را ندارد.
تنها مصارف داخلی را جواب می‌دهد
وی میزان استخراج زغال‌سنگ در سال ۱۳۹۳ را بین ۲میلیون و ۸۰۰هزار تا ۳ میلیون تن اعلام کرد و می‌گوید: در حال حاضر سالانه ۱/۵میلیون تن کنسانتره در کشور تولید شده ولی پاسخگوی نیاز صنایع کشور نیست و نیاز است تا با بررسی‌های دقیق و علمی در بحث اکتشاف نسبت به تولید بیشتر زمینه تولید این ماده را تا ۲ برابر افزایش دهد.
مجتهدزاده رییس کمیته زغال‌سنگ خانه معدن، تامین صنایع فولادی در کشور را در زمینه تولید زغال‌سنگ در اولویت دانسته و اضافه می‌کند: هم‌اکنون با کمبود زغال‌سنگ در صنایع فولادی مواجه هستیم، چراکه تنها نیمی از نیاز فولاد در کشور تامین می‌شود، در حالی که تا ۱۰۰ درصد یعنی ۶ میلیون تن نیاز به افزایش تولید دارد. وی یکی از دلایل گسترش در بخش اکتشاف را ایجاد اشتغال دانسته و ادامه می‌دهد: در حال حاضر سالانه ۵۲۰هزار تن زغال‌سنگ از کشورهای استرالیا و اندونزی به ایران وارد شده و نیاز صنایع فولادی را تامین کند.
مجتهدزاده در رابطه با دلایل قدرتمندی معادن زغال‌سنگ اوکراین به نکاتی همچون در اختیار داشتن دانش فنی روز دنیا اشاره کرده و می‌افزاید: یکی از مسائل مهم در زمینه استخراج این ماده معدنی در اختیار داشتن دانش فنی و تجهیزات بروز بوده که اوکراین با دارا بودن این فاکتورها به یکی از قطب‌های تولیدکننده زغال‌سنگ تبدیل شده است.
وی در ادامه به مشکلات موجود در بخش معادن در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: بخش خصوصی یک سوم تولید زغال‌سنگ صنایع را تامین می‌کند، اما موانعی همچون نبود منابع مالی مورد نیاز، روند استخراج و تولید زغال‌سنگ را کند می‌کند، ضمن اینکه بانک‌ها نیز همکاری لازم درخصوص اعطای تسهیلات به این بخش را ندارند.
رییس کمیته زغال‌سنگ خانه معدن به تعیین نرخ زغال‌سنگ توسط خریداران اشاره کرده و ذوب‌آهن اصفهان را به‌عنوان خریدار عمده این محصول معرفی می‌کند. وی در ادامه می‌افزاید: تعیین قیمت توسط خریدار، موجب کمرنگ شدن حضور سرمایه‌گذاران و نبود بهره اقتصادی برای فعالیت در این حوزه شده، از این‌رو فعالان معدنی از وزارت صنعت، معدن و تجارت خواسته‌اند تا نرخ نهایی این ماده با نظر نهایی و مشترک نمایندگان بخش خصوصی، ذوب‌آهن اصفهان، سازمان ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران تعیین شود. در این زمینه معاون معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز قول اجرایی کردن این طرح را داده است.
وی نبود تجهیزات مورد نیاز در معادن زغال‌سنگ ایران را یکی دیگر از مشکلات این بخش دانسته و تصریح می‌کند: نوسازی ماشین‌آلات و همچنین ایمن کردن معادن منجر به بالا رفتن تولید زغال‌سنگ می‌شود.
مجتهدزاده با تاکید بر ارتباطات بین ایران و اوکراین اظهار می‌دارد: استفاده از فناوری و دانش کارشناسان اوکراینی در معادن ایران به بالا رفتن میزان تولید و استخراج این ماده معدنی کمک می‌کند، این در حالی است که واردات زغال‌سنگ به ایران از کشورهای استرالیا و اندونزی به‌دلیل مناسب بودن شرایط بازار جهانی صورت می‌گیرد.
منبع: گسترش صنعت