مرکز خدمات فولاد ایران- تهران- ایرنا- شانزدهم تیر روز مالیات نام گرفت، مالیات در جهان به عنوان یک اهرم پرقدرت، کلان و فراگیر ملی و از شاخص ترین منابع درآمد دولت ها محسوب می شود. حق قانونی هر دولت و از ضرورت های حیات اجتماعی است که آثار مثبت آن به صورت های مختلف در جامعه نمود پیدا می کند.
برپایه ی تعریف های قانونی از مالیات در تمام کشورها هدف نخست دریافت آن از قشرها و صنف های مختلف، تامین بخشی از بودجه دولت است که از این محل دولت بتواند طرح های عمرانی، رفاهی، اقتصادی، فرهنگی و... را به اجرا درآورد و راه پیشرفت و توسعه ی جامعه را هموار سازد.
لغت مالیات(Tax) جمع مالیه و واژه یی عربی است. این کلمه در فارسی به معنای باج، خراج و حاصل و محصول است. مالیات یک نوع هزینه است که افراد جامعه آن را به تناسب درآمد و ثروت خود و با توجه به نرخی که دولت تعیین می کند برای بهره وری از امکانات، منابع، خدمات عمومی و ضروری، تضمین امنیت و دفاع همگانی، عمران و آبادانی یک کشور به دولت خود پرداخت می کنند.
سازمان بین المللی همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در تعریف مالیات، از آن به عنوان پرداختی الزامی و بلاعوض نام برده است.
از زمان شکل گیری جامعه ی بشری تاکنون مالیات به شیوه های مختلفی مطرح بوده است. هنگامی که نخستین گروه های اجتماعی شکل گرفت هر فرد به طور مستقیم در انجام کارهای عمومی جامعه مشارکت داشت و این گونه در ازای خدماتی که دریافت می کرد مالیات می پرداخت.
نخستین اسناد مشاهده شده درباره ی دریافت مالیات مربوط به اسناد حک شده بر روی لوح های فلزی سومری است.
جامعه طبقاتی در زمان مادها به صورت کامل شکل گرفته بود، مردم علاوه بر کار کردن بر روی زمین های کشاورزی شاهان در کارهایی مانند ایجاد جاده ها، قنات ها و پل ها و ... مشارکت می کردند.
داریوش هخامنشی ایران را به 20 حوزه مالیاتی تقسیم کرد و به هر یک از حوزه ها یک مامور مالیاتی را همراه با استاندار فرستاد؛ در این هنگامه ارزیابی مالیاتی بر روی زمین های کشاورزی صورت گرفت و دفاتری قانونی برای ثبت مالیات ها تهیه شد.
این امر در زمان ساسانیان تکامل یافت و سه نوع مالیات به نام های اراضی، سرشماری و سرانه دریافت می شد.
با انقراض سلسله ساسانی و گرایش ایرانیان به دین اسلام، علاوه بر مالیات های قبلی مالیات های اسلامی مانند خمس، زکات و جزیه برحسب مورد از افراد مشمول پرداخت، دریافت می شد.
دوره ی صفویه درآمد گمرکی و تجارت خارجی به مالیات اضافه شد و در زمان افشاریان این پرداخت ها گسترش بیشتری یافت. وضعیت امور مالیاتی کشور در دوره ی قاجاریه به دلیل جنگ ها، مسافرت ها و ضعف پادشاهان رو به رکود گذاشت و این امر سبب شد تا امیرکبیر با زحمات طاقت فرسای خویش گام های سودمندی را در این راستا بردارد و برای وصول، نگهداری و مصرف خزانه مقررات جدیدی وضع کند.
پیش از مشروطیت تمام درآمدها و دارایی کشور در اختیار شاهان قرار داشت و هزینه ها نیز به فرمان و تصویب آنان اجرا می شد. همزمان با برقراری حکومت مشروطه، جایگاه و مقررات مالیاتی در قانون اساسی و متمم آن قید شد تا وصول مالیات، وسیله و دستاویزی در جهت اعمال کردن قصد و نیت برخی دولتمردان یا افراد دارای نفوذ و قدرت نشود. بر طبق اصل٩٤ متمم آن قانون، هیچ نوع مالیات مقرر نخواهد شد مگر آنکه بر وفق حکم قانون باشد.
نخستین کابینه ی قانونی در 1285 هجری خورشیدی تشکیل شد و ناصرالملک به عنوان نخستین وزیر مالیه از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت. از سال 1300 خورشیدی به بعد تحول های زیادی در این وزارتخانه اتفاق افتاد تا اینکه در 1353 هجری خورشیدی قانون تشکیل وزارت امور اقتصادی و دارایی با 6 ماده به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل تغییر اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور مقررات پی در پی و گوناگونی درباره ی انواع مالیات های مستقیم و غیر مستقیم به تصویب مراجع قانونگذاری رسید تا اینکه در 1366 هجری خورشیدی این قانون اصلاح و پس از تجدید نظر جامع و تصویب مجلس شورای اسلامی از 1368 هجری خورشیدی اجرایی شد.
نخستین اصلاحیه قانون ذکر شده که به عنوان رکن اصلی مجموعه قوانین مالیاتی جاری کشور تلقی می شود، در 1371 هجری خورشیدی وضع شد و به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
وزارت امور اقتصادی و دارایی در 1378 هجری خورشیدی به منظور افزایش کارایی نظام مالیاتی، رفع موانع سازمانی و تمرکز تمام امور مربوط به مالیات بر حسب ماده 59، برنامه سوم در زمینه تحول اداری و تعقیب سیاست های اصلاحی ساماندهی اقتصادی را تدوین کرد و یک موسسه مستقل دولتی با عنوان سازمان امور مالیاتی کشور زیر نظر وزیر امور اقتصادی و دارایی تشکیل و پس از راه اندازی و طراحی نظام جامع اطلاعات مالیاتی کشور، تحولی نوین در جامعه مالیاتی و اقتصادی ایران اسلامی ایجاد شد.
دولت ها مالیات را با هدف های مختلفی از جمله تامین قسمتی از هزینه های عمومی دولت (اهداف درآمدی)، تقسیم عادلانه درآمد و ثروت در جامعه (اهداف توزیعی(، کنترل نرخ تورم جامعه (هدف گذاری تثبیتی) و کنترل حجم واردات و صادرات (اهداف تخصیصی) دریافت می کنند.
مالیات های قابل وصول از طرف دولت برپایه ی قانون مالیاتی کشور به 2 گروه اصلی مالیات های مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود، مالیات های مستقیم مالیات بر دارایی و درآمد و مالیات های غیر مستقیم مالیات بر واردات، مصرف و فروش است.
برای دریافت مالیات 2 اصل فایده و توانایی همواره باید رعایت شود؛ مالیات بر مصرف و فروش براساس اصل فایده است، یعنی هر فرد به میزانی که از خدمات دولتی استفاده می کند در تامین هزینه های دولتی نیز باید مشارکت کند.
مالیات بر ارزش افزوده نوعی از مالیات بر مصرف است و طبقات پردرآمد که مصرف بیشتری دارند، مالیات بیشتری را باید پرداخت کنند، مالیات بر ارزش افزوده با عدالت اجتماعی مغایرت ندارد و هم جهت با آن است.
افزایش درآمدهای مالیاتی دولت از راه وصول مالیات بر ارزش افزوده، سبب تقویت بنیه ی مالی دولت برای ارایه خدمات بیشتر به جامعه می شود که طبقات کم درآمد از این خدمات بهره های بیشتری خواهند برد و تقویت بنیه ای دولت از راه وصول مالیات بر ارزش افزوده، امکان توزیع مجدد درآمدها را که منافع آن نصیب طبقات کم درآمد خواهد شد، به صورت مطلوبی فراهم می کند که این نوع مالیات یکی از راه های رسیدن به عدالت اجتماعی است.
مالیات بر درآمد نیز بر پایه اصل توانایی پرداخت است، یعنی هر شخص به هر میزانی که توانایی دارد باید در پرداخت مالیات مشارکت کند.
طبق قانون، وزارتخانه ها و موسسه های دولتی، دستگاه هایی که بودجه ی آن ها به وسیله ی دولت تامین می شود و همچنین شهرداری ها، از پرداخت مالیات معاف هستند.
امروز به عنوان روز ملی مالیات ثبت شد تا با یادآوری جایگاه آن در توسعه ی کشور، مردم و سازمان ها در پرداخت به موقع و درست مالیات دقت لازم را داشته باشند و همگان بتوانند منافع حاصل از آن را در پیشرفت و آبادانی کشور استفاده کنند.
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی