مرکز خدمات فولاد ایران- هزینه های سرمایه ای ( capital expenditure) در صنعت فولاد همیشه شاخصی برای محک وضعیت اقتصادی کشورها بوده است. صنعت فولاد دنیا سال های اخیر نسبت به قبل از بحران مالی سال 2008 برای سرمایه گذاری های جدید هزینه کمتری نموده است اگرچه در برخی نقاط دنیا این روند نزولی دیده نشده است.
اخیرا اعلام شده که کارخانه های میتسوبیشی- هیتاچی متالز ماشینری و کارخانه زیمنس متالز قصد دارند بخش ساخت خطوط تولید خود را ادغام کنند و این امر به وضوح حاکی از کاهش تمایل به صرف هزینه برای سرمایه گذاری های جدید در صنعت فولاد است.
کارخانه زیمنس به دنبال این خبر اظهار داشت که با توجه به وضعیت پرچالش بازار فولاد و فشارهای وارده بر قیمت ها این امری ضروری است. میتسوبیشی – هیتاچی نیز اظهار داشت که صنعت آهن و فولاد دنیا تحت تاثیر عوامل منفی زیادی است از جمله مشکل اصلی مازاد ظرفیت تولید. از این رو انتظار می رود برای سرمایه گذاری جدید در دارایی های ثابت موانع و محدودیت های بیشتری ایجاد شود.
پیش از این نیز برخی دیگر از فعالان این صنعت اعلام کرده بودند که روند کاهش هزینه های سرمایه ای در صنعت معدن و فلزات ادامه خواهد داشت.
علی رغم برخی بهبود ها در اقتصاد امریکا و برخی کشورهای اروپایی، کاهش سرعت رشد اقتصادی در اقتصادهای نوظهور، در کنار افت چشمگیر ارزش برخی ارزها، بی ثباتی سیاسی برخی بازارهای اصلی و نگرانی از ثبات روند رشد اقتصادی چین همگی دست به دست هم داده تا صنعت فولاد جهان را دچار مشکل سازد. در این بین برخی نیز امیدوارند که بازارهای فولاد به کف رسیده اند و باید پس از این، روند بهبود مشاهده شود.
مازاد ظرفیت تولید فولاد در سطح جهان موجب شده کارخانه ها در مورد سرمایه گذاری های بزرگ در توسعه فعالیت خود محتاط تر باشند. به عنوان نمونه کارخانه جی اف ای استیل ژاپن این مسئله را عامل اصلی اجتناب از سرمایه گذاری در یک پروژه جدید فولادسازی در ویتنام عنوان کرده است.
طبق گزارشی که از بررسی 72 شرکت فعال در صنعت فولاد دنیا از جمله چندین شرکت بزرگ چینی صورت گرفت، سرمایه گذاری در صنعت فولاد جهان سال گذشته 17 درصد نسبت به اوج سال 2008 کاهش داشت.
بین نقاط مختلف مورد بررسی، تنها در آسیا آن هم جدای از چین، افت در سرمایه گذاری های صنعت فولاد پس از بحران سال 2008 مشاهده نشده در این سال ها میزان سرمایه گذاری ها باثبات بوده است.
در اروپا میزان سرمایه گذاری در صنعت فولاد 40 درصد نسبت به سال 2008 افت داشته در سی آی اس بیش از 70 درصد کاهش مشاهده شد. در امریکای شمالی 4 درصد و امریکای جنوبی 8 درصد ریزش داشت. چینی ها نیز 20 درصد کاهش در سرمایه گذاری های جدید در این بخش داشتند ولی در آسیا ( به جز چین) 23 درصد بهبود در سرمایه گذاری در صنعت فولاد مشاهده شد.
با این که شرکت های مختلف از هزینه تعمیرات و هزینه در بخش زیست محیطی نیز اجتناب کرده اند ولی چون هزینه سرمایه ای افت شدیدی داشته نسبت هزینه تعمیرات به کل هزینه هایشان بالا رفته است.
یک شرکت سازنده خطوط تولید فولاد در آلمان به نام اس ام اس اظهار داشت که ابهامات در مورد آینده توسعه اقتصادی کشورها و بحراین سیاسی اوکراین موجب شده اخیرا تعداد مشتریان آن ها کمتر شود و همه محتاط تر شده اند. ظاهرا بحرانی که در روابط کشورهای غربی و روسیه بر سر اوکراین پیش آمده از مشتریان روسی این شرکت آلمانی کاسته است. حتی این شرکت معتقد است ناآرامی های ونزوئلا نیز بر فعالیتشان اثر منفی خواهد داشت. با توجه به وضعیت فعلی سفارشات دریافتی، این تولید کننده خطوط تولید پیش بینی کرده در برخی نقاط نرخ بهره روی پایین خواهد آمد و سال های آتی نیز با کاهش حجم سفارشات روبروست از این رو باید تغییراتی در ظرفیت تولید، خطوط تولید و حتی نیروی کار داشته باشد.
کارخانه دانیلی ایتالیا که یک تولید کننده بزرگ دیگر تجهیزات خطوط تولید صنعت فولاد است اظهار داشت درآمد بخش ساخت خطوط تولید این عرضه کننده در 6 ماه نخست سال مالی اخیر (جولای تا ژوئن) 2 درصد نسبت به سال قبل افت داشته به 996 میلیون یورو رسیده است. با کاهش تقاضا رقابت بین سازندگان خطوط تولید نیز بالا می رود و در نتیجه تاثیر منفی بر حاشیه سود آنها خواهد داشت.
چشم انداز افزایش هزینه های سرمایه ای در صنعت فولاد در سطح جهان متفاوت است در کشورهای با اقتصاد نوظهور صرف هزینه برای افزایش سرمایه به تدریج رو به بهبود است البته بیشتر در امریکای لاتین و هند می باشد تا در آسیا. در خاورمیانه نیز فعالیت هایی برای ساخت خطوط تولید فولاد مشاهده می شود. در اروپا نیز صرف هزینه برای تعمیرات به سطح قبل از بحران مالی 2008 نزدیک شده است.
در روسیه کارخانه سوراستال اوایل سال جاری میلادی اعلام کرد که به دنبال کاهش روند افزایش سرمایه گذاری است و سال جاری میزان افزایش سرمایه گذاری ها را 300 میلیون دلار نسبت به سال 2013 کاهش داده به 976 میلیون دلار می رساند و تمرکز بیشتری بر افزایش کارآمدی خواهد داشت و هزینه های عملیاتی خود را می کاهد. با توجه به روند کاهش درآمد این کارخانه معتقد است باید صرف هزینه برای افزایش سرمایه و توسعه را بیش از این کاهش دهد.
همچنین قابل ذکر است سال 2013 افزایش سرمایه کارخانه ام ام ک روسیه نیز 8 درصد افت داشته و کارخانه ان ال ام ک به دنبال فاینانس همه پروژه های افزایش سرمایه خود به وسیله درآمد های نقدی به دست آمده از معاملات داخلی است.
از چین چه خبر؟
در چین که سال های سال موتور توسعه صنعت فولاد دنیا بوده علائمی نشان می دهد که رشد سرمایه گذاری در دارایی های ثابت در صنعت فولاد این کشور نسبت به سایر صنایع پایین تر بوده است و بین ژانویه تا سپتامبر سال گذشته تنها 3 درصد رشد داشته در حالی که این رقم برای سایر صنایع 20 درصد بوده است. در چین که هیچ کمبودی در ظرفیت تولید فولاد وجود ندارد نگرانی ها در مورد میزان هزینه های سرمایه ای بیشتر است. سوددهی کارخانه های سطح متوسط سه سال گذشته پایین یا رو به ورشکستگی بوده از این رو درآمدی برای استفاده در افزایش سرمایه های ثابت باقی نمی ماند. تعطیلی خطوط تولید سناریوی پیش روی صنعت فولاد در چین است چرا که دولت چین به دنبال متوقف ساختن خطوط تولید آلاینده هوا و محدود سازی سرمایه گذاری های جدید در صنعت فولاد است.
هند با سرانه مصرف فولاد خیلی پایین، برای کشف پتانسیل های فولادسازی خود در چالش است. شرکت های خارجی از جمله آرسلورمیتال و پوسکو در کسب مجوز برای راه اندازی پروژه های بزرگ در هند دچار مشکل بوده اند ولی کارخانه های داخلی راحت تر عمل کرده اند. واضح است که بودجه افزایش سرمایه وابستگی نزدیکی به جو اقتصادی و شرایط بازار و چشم انداز آینده آن دارد. ولی مسائل تجاری نیز بی تاثیر نیست. به عنوان نمونه افزایش واردات مفتول از چین به امریکا کارخانه جردائو استیل امریکا را واداشت اوایل سال جاری سرمایه گذاری های از قبل برنامه ریزی شده را در برخی مناطق متوقف کند. این کارخانه امریکایی سال گذشته اعلام کرده بود که بین سال های 2013 تا 2017 به دنبال کاهش هزینه های سرمایه ای و احتیاط بیشتر در همه هزینه هاست. بدین ترتیب قبل از اقدام برای سرمایه گذاری، ابتدا به میزان تقاضایی که پس از آن پروژه وجود خواهد داشت نگاه می کند.
در سایر نقاط دنیا از جمله در امریکای لاتین میزان سرمایه گذاری جدید شرکت یوزیمیناس برزیل حدود 40 درصد نسبت به سال 2012 افت داشته و در آرژانتین نیز شرکت ترنیوم اعلام کرد سال 2014 سرمایه گذاری های جدید را از 500 میلیون دلار سال 2013 به 300 میلیون دلار می رساند.
در امریکای شمالی شرکت نوکور بیشترین فعالیت را در سرمایه گذاری های جدید در صنعت فولاد امریکا داشته و سال 2012 حدود 948 میلیون دلار در این مورد هزینه کرد. ظاهرا سال 2013 این رقم از یک میلیارد و 100 میلیون دلار بالا تر رفته است. در امریکا فولادسازان به دنبال سرمایه گذاری بیشتر در ساخت محصولات فولادی پیشرفته تر هستند. پروژه های لوله نیز در امریکا زیاد شده و سرمایه گذاری برای ساخت فولاد با مقاومت خیلی بالا به ویژه برای صنعت خودروسازی نه تنها در کشورهای توسعه یافته بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز رو به افزایش است.
ظاهرا اخیرا دیگر کارخانه های فولادسازی تاکید سابق را بر تامین مواد اولیه به وسیله خودشان ندارند به عنوان نمونه آرسلورمیتال توسعه یک معدن سنگ آهن در موریتانی را متوقف کرده است البته هنوز به سایر سرمایه گذاری ها در صنعت مواد اولیه از جمله در کانادا و لیبری که سال 2015 وارد چرخه تولید می شوند ادامه داده است. سال گذشته آرسلورمیتال حدود 60 میلیون تن سنگ آهن حمل کرد که 10 درصد نسبت به سال 2012 رشد داشت.
دیگر در غرب همچون قبل شاهد ادغام عمودی در بازار سنگ آهن نیستیم. عرضه سنگ آهن رو به بالاست و خطر کمبود عرضه رو به پایین. البته قابل ذکر است در کشورهای سی آی اس هنوز تملک معدن سنگ آهن برای بسیاری از کارخانه های فولادسازی جهت تامین نیاز یک اولویت است.
کارخانه اوراز امسال بودجه ای بالغ بر 900 میلیون دلار برای سرمایه گذاری های جدید دارد که نسبتا مشابه سال قبل است و بخشی از آن برای افزایش تولید و کاهش هزینه سنگ آهن است. سال گذشته متالواینوست 478 میلیون دلار صرف سرمایه گذاری های جدید کرد که 3 درصد رشد داشت و ادامه ساخت یک خط تولید گندله سنگ آهن بخش مهمی از این بودجه بود.
بودجه سرمایه گذاری کارخانه ان ال ام ک روسیه نیز سال 2014 تا 2017 مشابه سال قبل و 900 میلیون دلار خواهد بود ولی 40 درصد از سال 2012 پایین تر است. بخش زیادی از این بودجه جهت خودکفایی در تامین سنگ آهن از 85 درصد فعلی به 100 درصد در سال 2018 می باشد.
در اوکراین نیز ظاهرا متینوست امسال 700 تا 800 میلیون دلار سرمایه گذاری خواهد کرد که مشابه سال قبل است و تاکید اصلی آن بر مواد اولیه و کاهش هزینه های تولید است.
پاییز گذشته شرکت دنیلی اظهار داشت که این شرکت هنوز جا برای توسعه کار خود در چین، هند، روسیه و سایر کشورهای خارج از حوزه یورو دارد. همچنین معتقد است برزیل بازیگر اصلی در بازار محصولات فولادی این شرکت است، روسیه هنوز فرصت زیادی برای سرمایه گذاری دارد، خاور میانه و ترکیه نیز مورد توجه اند و افریقای شمالی گرچه پتانسیل بالایی دارد ولی هنوز نیازمند ثبات سیاسی بیشتر است. در امریکا شاید کارخانه های فولاد سازی افزایش یابند ولی در اروپا چشم انداز روشنی وجود ندارد.
سرمایه گذاری های جدید برای صنعتی که بازگشت سرمایه در آن ناچیز است مطمئنا یک مسئله است و در این بین تامین مالی پروژه ها گرچه چالش بر انگیز می باشد ولی غیر ممکن نیست. شرکت ها در صنعت فولاد دنیا نسبت به حمایت از تغییرات به وجود آمده در سلایق سرمایه گذارها خیلی محتاط و موشکافانه عمل می کنند . برخی معتقدند سرمایه گذاری جدید در صنعت فولاد جهان امسال و احتمالا سال آینده نیز نزولی خواهد بود ولی شاید پس از آن بهبودهایی در این زمینه حاصل شود.
بازگشت سرمایه ناچیز در صنعت فولاد یک علت اصلی احتیاط بیشتر شرکت ها در افزایش سرمایه گذاری در دارایی های ثابت است. لازم است تا سوددهی کارخانه ها بالا برود تا توجه بیشتری به افزایش سرمایه گذاری ها نیز داشته باشند.