چهار عامل اثر تعیین کننده ای بر نرخ ارز دارند که عبارتند از قیمت نفت در بازار جهانی ، حجم صادرات نفت ، حجم یارانه انرژی و حجم پایه پولی. در ادامه به این عوامل و تاثیر آن بر بازار ارز در سال آینده نگاهی خواهیم داشت.
1- ارتباط نرخ ارز و قیمت نفت
v طی 30 سال گذشته هر 5 سال یکبار قیمت نفت به شدت سقوط کرده است، اکنون بیش از 5 سال از سقوط قبلی قیمت نفت گذشته است، لذا سقوط قیمت نفت در دوران ریاست جمهوری آقای روحانی محتمل است، اگر قیمت نفت سقوط کند درآمد ارزی به شدت کاهش یافته و نرخ ارز به شدت افزایش پیدا می کند.
2- ارتباط نرخ ارز و حجم صادرات نفت
v وصولی درآمد نفت از دو میلیون و سیصد هزار بشکه در روز در سال 1390 به 550 هزار بشکه در سال جاری کاهش یافته و درآمد نفت تقریبا یک چهارم شده است؛
v پایه پولی طی 10 سال گذشته 800 درصد رشد کرده است. پایه پولی قدرت خرید مردم را نشان می دهد اما این پایه پولی متناسب با صادرات 2 میلیون و سیصد هزار بشکه نفت در روز است و با یک چهارم شدن صادرات نفت، قسمت اعظم پایه پولی مازاد است.
v دلار باید آنقدر گران می شد تا بین قدرت خرید مردم و یک چهارم شدن درآمد نفت انطباق ایجاد می شد، سه برابر شدن قیمت ارز عکس العمل اقتصاد در مقابل یک جهارم شدن وصولی درآمد نفت بود.
3-ارتباط نرخ ارز و یارانه انرژی
v به اظهار آقای ترکان ارزش حامل های انرژی در داخل 124 میلیارد دلار است ( گاز مصرفی بر اساس قیمت گاز صادراتی به ترکیه، برای هر یک متر مکعب 44 سنت محاسبه شده است )
v ارزش جهانی فرآورده های نفت و گاز فروش رفته در داخل 124 میلیارد دلار است اما در داخل به 45 هزار میلیارد تومان فروش رفته یعنی نرخ دلار به طور متوسط 362 تومان حساب شده است.
اگر مبنای نرخ ارز اتاق مبادله یعنی 2480 تومان محاسبه و اجرا می شد درآمد ناشی از فروش بیش از 307 هزار میلیارد تومان می گردید.
v حذف یارانه انرژی به معنای آن است که انرژی با دلار آزاد در ایران فروخته شود. ارزش حامل های انرژی 3 برابر واردات کشور است.
v اگر یارانه انرژی بطور کامل قطع شود و در این فاصله اسکناس جدید چاپ نشود دلار به شدت سقوط می کند.
4- ارتباط نرخ ارز و پایه پولی
v پایه پولی قدرت خرید مردم را نشان می دهد. اگر پایه پولی افزایش یابد قدرت خرید مردم افزایش یافته است؛
v اگر پایه پولی افزایش یابد اما کالا و خدمات به همین اندازه افزایش نیابد، اختلاف با تورم خنثی می شود.
v علت ثابت بودن نسبی نرخ ارز در ایران از سال 1381 تا اسفند 1389 رشد پایه پولی متناسب با رشد عرضه کالا و خدمات بود به میزانی که قدرت خرید جامعه افزایش می یافت عرضه کالا و خدمات از محل افزایش درآمد نفت افزایش می یافت و لذا قیمت ارز ثابت ماند.( از سال 1381 لغایت 89 قیمت نفت 5/4 برابر شد و پایه پولی نیز 8/4 برابر شد لذا رشد قیمت نفت و رشد پایه پولی بسیار نزدیک به هم بود )
v عامل اصلی تورم سال 1390 و 1391 یک چهارم شدن درآمد نفت و یا یک چهارم شدن عرضه کالا و خدمات از محل درآمد و نفت و افزایش قدرت خرید به میزان 42 درصد بود در حالی که قدرت خرید 42 درصد رشد کرد عرضه کالا و خدمات از محل درآمد نفت یک چهارم شد و اختلاف با افزایش نرخ ارز جبران شد.
v در سال 90 و 91 در حالی که درآمد نفت به شدت کاهش یافت نباید قدرت خرید( پایه پولی ) 42 درصد افزایش می یافت وقتی پایه پولی و یا قدرت خرید افزایش یافت و کالا و خدمات عرضه شده ناشی از نفت یک چهارم شد نرخ ارز 3 برابر شد؛
پیش بینی نرخ ارز در سال 1393
v در سال 1393 بخشی از یارانه انرژی حذف میشود. اگر در سال 1393 پایه پولی رشد نکند و بخشی از یارانه انرژی حذف شود نرخ ارز کاهش می یابد؛
v اگر در سال 93 بخشی از یارانه انرژی حذف شود اما پایه پولی رشد کند و یا به عبارت دیگر، همزمان با کاهش یارانه انرژی، قدرت خرید مردم با رشد پایه پولی رشد کند ، قیمت دلار افزایش می یابد؛
v طی 30 سال گذشته همزمان با افزایش قیمت بنزین، تورم سنگینی ایجاد می شد، علت تورم سنگین افزایش نرخ بنزین نبود، بلکه افزایش پایه پولی همزمان با افزایش قیمت بنزین بود و لذا مردم تصور می کنند که افزایش قیمت بنزین با تورم رابطه یک به یک دارد؛
v اگر پایه پولی رشد نکند در ابتدا به سبب شرطی شدن رفتار مردم با افزایش قیمت انرژی و یا حتی اعلام خبر آن، در فضای کسب و کار برای استفاده از شرایط تورمی ، سعی می شود تا انبار ها از کالا پر شود لذا تقاضا افزایش می یابد و سپس به سبب بالارفتن انتظارات تورمی، بازار فروش را متوقف می کند لذا عرضه حداقلی می شود و این فرایند به تورم می انجامد؛
v بخشی از تورم روزهای اخیر به سبب عکس العمل بازار نسبت به اجرائی شدن قانون هدفمند کردن یارانه است؛
ü آزادسازی واردات الویت 10 در افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر علاوه بر عکس العمل بازار نسبت به کاهش یارانه انرژی موثر است. آزاد سازی واردات کالاهای الویت ده تقاضا برای ارز را افزایش داده است .
ü موافقنامه ژنو باعث سرکوب انتظارات تورمی در جامعه شد لذا بازار در خرید به انگیزه سقوط بیشتر قیمت ها، سیاست های تاخیری اعمال می کند، اکنون بخشی از خرید های تاخیری فعال شده و تقاضای پشت خط وارد بازار شده و این باعث افزایش تقاضا شده است؛
v اما اگر پایه پولی ثابت بماند و یا اگر قدرت خرید مردم ثابت بماند و انرژی گران شود، قدرت خرید مردم برای کالا و خدمات غیر انرژی بر کاهش می یابد و به میزانی که انرژی گران می شود بقیه کالاها ارزان میشود.
v اگر پایه پولی رشد نکند 5 ماه پس از گران شدن انرژی، آثار تورم منفی ظاهر خواهد شد.
ارزیابی نهائی :
اگر 4 عامل فوق ثابت بماند در سال 93 نرخ ارز در دامنه 10 درصد نسبت به نقطه 3 هزار تومان ثابت می ماند .
v به میزانی که در 4 عامل فوق نوسان ایجاد شود نرخ ارز دچار تلاطم خواهد شد.
لطفا جهت برقراری تماس ، اظهار نظر و انعکاس دیدگاه خود(در صورت تمایل)، با آدرس نویسنده، جناب آقای دکتر محمد حسین ادیب تماس حاصل فرمایید :
ایمیل: mhadib@irsteel.com فکس: 88822939