صنعت معدن و بحران مالی

افت سریع قیمت ها در ماههای اخیر، چشم انداز بازار را برای معدن و سرمایه گذاران آن به میزان چشمگیری تغییر داده است. مطالب زیر خلاصه ای از نظرات رئیس بخش معادن و فلزات بانک استاندارد است که در دسامبر 2008در کنفرانسی در لندن ارائه گردیده است.

بنا بر اظهارات رئیس بخش معادن و فلزات بانک استاندارد، بحران مالی اخیر در جهان، تاثیر بسزایی بر بخش معدن گذاشته است. تا یک سال قبل، چشم انداز روشنی پیش روی این صنعت قرار داشت ولی در چند ماه اخیر با رکود در بخش های بانکداری و متعاقباً پیدایش بحران های مالی و اعتباری، اعتماد سرمایه گذاران به شدت کاهش یافته است. "ساختار صنعت به طور روزانه یا حتی ساعتی در حال تغییر است."

در پی این بحران، بخش معدن شاهد افت فاحشی در قیمت ها بوده است. سطح موجودی در بخش معادن بین سال های 2002 تا 2004 افزایش یافت. این روند افزایشی بین سال های 2005 تا 2008 شدت گرفت و تا افت ناگهانی قیمت ها که به واسطه بحران در سال گذشته رخ داد، ادامه یافت. "قیمت ها به استثنای قیمت طلا سقوط کرده است. کاملاً بدیهی است که از بین رفتن اعتماد در بازار تاثیر زیادی بر صنعت معدن داشته است. به نظر می رسد که اعتماد به هیچکس و هیچ چیزی وجود ندارد."

کمبود اعتبارات مالی و نقدینگی باعث شده است که تعداد و حجم پروژه ها کاهش یابد. چین و آمریکای لاتین بین سال های 2007 تا 2008 بیشترین افزایش در سرمایه گذاری معدن را شاهد بوده اند. در حالی که در سطح جهان تنها کمتر از 120 پروژه در سال 2007 و کمتر از 100 پروژه در سال 2008 سرمایه گذاری شده است. مبلغ سرمایه گذاری در پروژه ها نیز از 78 هزار میلیون دلار در سال 2007 به حدود 57 هزار میلیون دلار در سال 2008 کاهش یافت. این امر تاثیری منفی بر عرضه کالا در آینده خواهد گذاشت.

علاوه بر این، در ساختار و اندازه شرکت های معدنی نیز تغییرات قابل ملاحظه ای صورت گرفته است. برای مثال، ارزش سهام شرکت بزرگ "بی اچ پی بیلیتون" در دوره نوامبر 2007 تا نوامبر 2008 به بیش از نصف کاهش یافته و از 229 میلیارد دلار به 94 میلیارد دلار رسید. برخی از شرکت های عرضه کننده کالاهای دیگر نیز حتی شاهد کاهش های بیشتری بوده اند. مثلاً ارزش سهام شرکت "پترو چاینا" در همین دوره با بیش از 75 درصد کاهش، از 893 میلیارد دلار به 184 میلیارد دلار رسید. به پیش بینی بانک استاندارد، شرکت های کوچک در حال توسعه همچنان با مشکل مواجه خواهند بود و ارزش سهام برخی از شرکت ها در حال حاضر پایین تر از اندوخته نقدی آن هاست.

بی اچ پی به عنوان بزرگترین شرکت معدنی در سال 2008 باقی ماند. اما ارزش سهام این شرکت که با ده برابر افزایش از 25 میلیار دلار در سال 1995 به بیش از 225 میلیارد دلار در سال 2007 رسیده بود، به ناگهان با سقوط قیمت ها در سال گذشته کاهش چشمگیری یافت.

تاثیر این وضعیت بر ادغام شرکت ها و خرید سهام توسط آن ها نیز مشهود است. بین سال های 2005 تا اوایل 2007، چندین قرارداد بزرگ خرید سهام شرکت ها صورت گرفت. اما از زمان آخرین خرید بزرگ توسط چینالکو که 12 درصد از سهم ریو تینتو بود، هیچ قرارداد بزرگ خرید و یا ادغامی با ارزش بیش از 10 میلیارد دلار در سال 2008 صورت نگرفت. و از زمانی که بی اچ پی پیشنهاد خرید خود را برای سهام ریو تینتو پس گرفت، هیچ قرارداد قابل ملاحظه ای در سال 2008 منعقد نگردید.

"شکی نیست که تقاضا در سطح جهان خصوصاً در چین پیوسته رو به کاهش بوده است اما احتمال می رود که با تغییر چشمگیری در بخش عرضه در این صنعت مواجه شویم." کاهش در تولید که ناشی از کاهش در قیمت ها بوده است می تواند در متعادل کردن عرضه و تقاضا موثر واقع شود. اگر چه در حال حاضر بازار ارتباط خود را با اصول زیربنایی آن از دست داده است، اما ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا می تواند به بهبود قیمت ها کمک کند.

حدود 6 تا 9 ماه گذشته مشکلاتی در بخش عرضه وجود داشت که ناشی از کمبود نیروهای انسانی و همچنین کمبود فولاد بود، در حالی که اکنون عواملی چون کمبود نقدینگی و سرمایه گذاری، تاثیر مشابهی را بر بخش عرضه در این صنعت گذاشته است. " در حال حاضر، اصول زیربنایی اهمیت چندانی ندارد. بلکه مسئله اصلی، بازگشت اعتماد به بازار است."

دولت ها در سراسر جهان به اهمیت بخش معدن در اقتصاد کشور پی برده و اقداماتی را در جهت استفاده بهینه از آن آغاز نموده اند. در کشورهای آمریکای جنوبی مثل بولیوی و اکوادور مسئله مالیات بر در آمدها تحت بررسی است.  کشورهای اکوادور و ونزوئلا، ملی سازی را به عنوان امری مهم مورد توجه قرار داده اند. در آفریقا نیز مسئله انعقاد قراردادهای معدنی در کنگو مورد بررسی قرار گرفته که متاثر از تحولات سیاسی اخیر بوده است. این اقدامات در چنین شرایطی  باعث ترس و نگرانی سرمایه گذاران می شود که این امر نیز به نوبه خود فشار بیشتری را بر بخش عرضه وارد می سازد.

پول و جریان های مالی نهایتاً به این بخش راه یافته و قیمت ها افزایش پیدا خواهد کرد. اما مسئله مهم، زمان آن است که هنوز مشخص نیست. " در سال 2008 شرایط اقتصادی و اوضاع بازار جهانی بسیار تغییر کرد و این امر همه را به شگفتی وا داشته است."